تحلیل شبکه‌ای جریان‌های فضایی در نواحی روستایی مورد مطالعه: بخش بن‌رود و جلگه (شهرستان اصفهان)

جریان‌های فضایی بین شهر و روستا به شکل پیوندهای روستایی ـ شهری، نقش بسیار مهمی در توازن و توسعه یکپارچه ناحیه‌ای دارد. شکل‌گیری و گسترش جریان‌های فضایی در سطوح محلی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ملی به ایجاد ساختارها و سازمان‌های فضایی متفاوتی در کشور انجامیده است. یکی از قلمروهای جغرافیایی که از این جنبه تحول یافته است، ناحیه بن‌رود و جلگه شهرستان اصفهان است. در این ناحیه، تعاملات بین سکونتگاه‌های شهری و روستایی به وسیله جریان‌های گوناگون جمعیتی، کالا، خدمات، سرمایه، اطلاعات، ارتباطات و... تحقق یافته و زمینه شکل‌گیری سازمان فضایی را فراهم نموده است. در این مقاله جریان‌های فضایی که عاملی تعیین‌کننده در شکل‌پذیری سازمان فضایی ناحیه مورد مطالعه هستند با رویکرد شبکه‌ای تحلیل شده است. تحقیق حاضر، بر اساس ماهیت اکتشافی و بر مبنای روش، توصیفی ـ تحلیلی است. جامعه آماری مورد مطالعه تمامی سکونتگاه‌ها (شهری و روستایی) در سطح ناحیه هستند، داده‌ها و اطلاعات اولیه مورد نیاز با استفاده از روش میدانی، فن پرسشگری و با ابزار پرسشنامه (روستا- شهر) جمع‌آوری شده است. داده‌های ثانویه نیز با مراجعه به سازمان‌ها و نهادهای متولی به دست آمده، سپس داده‌ها و اطلاعات در چارچوب پارادایم شبکه‌ای، و با فن تحلیل شبکه و از طریق نرم افزار NodeXL تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، عدم تعادل فضایی در توزیع امکانات و خدمات مختلف در سطح ناحیه باعث افزایش جابجایی‌ها و شکل‌گیری پیوندهای گوناگون اجتماعی ــ فرهنگی شده است. از این رو دو شهر هرند و ورزنه رتبه‌های اول و دوم و روستای امامزاده عبدالعزیز در رتبه سوم به مکان‌های اصلی تردد درون ناحیه‌ای تبدیل شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که الگوی جریان‌ها، الگویی روزانه، منظم و یک‌سویه است، این الگو در بسیاری از جهات مطابق با مشخصات نظریه قطب رشد است و از الگوهای شبکه‌ای فاصله زیادی دارد؛چراکه در بیشتر سکونتگاه‌ها پیوند‌های یک‌سویه برقرار است و پیوندهای مکمل و هم‌افزا شکل نگرفته است.