تحلیل نشانه شناسی فرهنگی رمان«موسم الهجرة إلی الشمال» بر مبنای الگوی طبیعت و فرهنگ

الگوی طبیعت و فرهنگ یکی از الگوهای نشانه‌شناسی فرهنگی است که توسط لوتمان ارائه شد. منظور از طبیعت در این الگوی تحلیلی، همه عناصری است که از تغییرات انسان‌ساخت، به دور بوده و فرهنگ نیز، مجموعه پدیده‌هایی است که آثار دخل و تصرف انسان در آن هویداست. نشانه شناس فرهنگی با استخراج مؤلفه‌های این الگو و استفاده از فکت‌های موجود در متن، به تحلیل متن می‌پردازد. روش تحقیق در این پژوهش در حوزه نقد و بررسی، توصیفی- تحلیلی است. و بر اساس آن، مؤلفه‌های الگوی طبیعت و فرهنگ در رمان «موسم الهجرة إلی الشمال» از طیب الصالح که مهمترین رمان عربی قرن بیستم به شمار می‌آید، عبارتند از: صحرای سودان، اتاق‌های ترسیم شده، ازدواج، قتل‌ها، زنان و مردان. که کارکردهای مختلفی همچون به تصویر کشیدن فرهنگ سنتی روستا و طبیعت محض آن در یک سو و الگوی فرهنگ غالب غرب درسوی دیگری دارند. تکیه اصلی نویسنده بر هر دو مؤلفه طبیعت و فرهنگ است و شخصیت اصلی داستان از نظر الگوی طبیعت، «ود الریس»، و از نظر الگوی فرهنگ، «جین موریس» است. اما مصطفی سعید به عنوان نفر اول داستان نیز، بنابر تفاوت‌های ذاتی خود با دیگران از طبیعت به سوی فرهنگ حرکت می کند و هر چند در دل فرهنگ زندگی می‌کند اما تلاش می‌کند با سبک طبیعی به دنیای فرهنگ حمله کند در حقیقت جنگی بین طبیعت و فرهنگ به وقوع می‌پیوندد که در نهایت ساحل نجات و آرامش او در دل طبیعت پاک است.