تخت رستم و مقبرة کمبوجیه؛ آیا بنای ناتمام تخت‌رستم در پارس می‌تواند مقبرة کمبوجیۀ دوم باشد؟!

همان‌طوری‌که می‌دانیم تاکنون مقبرة بسیاری از پادشاهان بنام و مشهور هخامنشی مانند مقبرة کورش کبیر در پاسارگاد، مقبرة داریوش اوّل، خشایارشاه، اردشیر اوّل و داریوش دوم در نقش رستم و مقبرة اردشیر دوم، اردشیر سوم و مقبرة ناتمام داریوش سوم در تخت جمشید شناسایی شده‌اند. اما از کمبوجیة دوم، فاتح مصر، مقبرة شناخته‌شده‌ای باقی نمانده است. به-رغم گزارش یکی از الواح گلی تخت‌جمشید که در آن اشاره به مقبرة کمبوجیه در نریزاش (Narezzash: نیریز) دارد ـ که از جانب مدیریت تخت‌جمشید، ماهانه یک گوسفند جهت آیین دینی به آنجا ارسال می‌گردید‌ـ اما اکثر پژوهشگران به تکرار همان نظریة هرتسفلد اکتفا‌کرده‌اند که وی برای اوّلین بار‌ در سال 1935 م. بنای نیمه تمام مشهور به «تخت رستم» درشمال تخت جمشید و در نزدیکی نقش رستم را به عنوان مقبرة کمبوجیة دوم مطرح کرد. در این مقاله کوشش بر آن است تا با استفاده از داده‌های باستان‌شناسی، الواح و متون تاریخی به بررسی نظریة فوق‌الذکر بپردازد. برای این منظور سعی شده است ابتدا به دوران کوتاه پادشاهی کمبوجیة دوم در ایران اشاره شود و سپس به بررسی موقعیت جغرافیایی و نیز آثار به جای‌مانده از یک بنای سنگی مشهور به تخت رستم و در مجاورت آن یک کاخ سلطنتی و آثار نقش رستم ـ خصوصاً کعبه زرتشت که همگی در منطقه شمال تخت جمشید قرار دارند ـ پرداخته شود. در پایان نشان داده خواهد شد که مجموعه آثار بر جای مانده در شمال جلگه مرودشت یادآور آثار دشت پاسارگاد است که به احتمال بسیار به وسیلة کمبوجیه پی‌افکنده شده و بنای تخت‌رستم به احتمال زیاد، طرح نیمه تمام مقبرة کمبوجیه به سبک مقبرة کورش می‌باشد که با مرگ نابهنگام وی و روی کارآمدن داریوش، نیمه‌تمام رها گردید و پس از مرگش مکان دیگری در نیریز برای وی ساخته و در آن دفن شد.