تعیین رطوبت بحرانی برخی خاک‌های آبگریز استان گیلان

آبگریزی یکی از ویژگی­های خاک با تغییرات فصلی یا کوتاه­مدت است که نفوذ آب در خاک را کاهش داده و یا از آن جلوگیری می­کند. آبگریزی وابسته به رطوبت خاک است و در خاک­های خشک بیشترین شدت را پیدا می­کند. این مطالعه با هدف بررسی تغییرات آبگریزی و تعیین رطوبت بحرانی خاک­ها در 10 منطقه جنگلی استان گیلان تحت پوشش­های گیاهی مختلف از قبیل کاج تدا، توسکا، لرگ، گیاه آقطی، شمشاد، انجیلی، بلوط، راش، افرا و چمن پراکنده انجام شد. خاک­ها در دو فصل پاییز و تابستان از عمق 5-0 سانتی­متر نمونه­برداری شدند. برای بررسی آبگریزی واقعی از آزمون زمان نفوذ قطره آب (WDPT) در رطوبت مزرعه و آبگریزی بالقوه پس از خشک کردن نمونه­های دست­نخورده در دمای 25 درجه سانتیگراد انجام شد. آبگریزی واقعی فقط در تابستان در مناطق جنگلی انداره­گیری گردید. گستره وسیعی از کلاس­های آبگریزی خاک (خاک­های آبدوست تا بینهایت آبگریز) در مناطق مورد مطالعه مشاهده شدند. نتایج نشان داد که در مناطقی که بافت شنی دارند شدت آبگریزی بیشتر می­باشد. در این پژوهش همبستگی مثبتی بین Log WDPT با مقدار ماده آلی و درصد شن خاک (با r به­ترتیب 42/0 و 27/0) تعیین شد. همبستگی Log WDPTبا درصد رس خاک منفی ( با 35/0- = r) و رابطه­ای بین Log WDPT و pH به دست نیامد. محدوده رطوبتی که خاک­ها آبگریز می­شوند ( رطوبت بحرانی) برای هر یک از مناطق متفاوت و تابعی از ویژگی­های خاک بود. محدوده رطوبت بحرانی در خاک­های شنی در عمق 5-0 سانتی­متر بین 7/6-4 درصد، در خاک­های لوم رس سیلتی و لوم سیلتی بین 8/15-1/10 درصد و در خاک­های لوم سیلتی و لوم رسی با میانگین ماده آلی بالا (6/14-2/11 درصد) بین 3/21-4/13 درصد ارزیابی شد. نتایج نشان می­دهند که ماده آلی و بافت خاک بر مقدار رطوبت بحرانی خاک تأثیر دارند.