تعیین صفات موثر بر عملکرد دانه 36 لاین نخود تیپ کابلی (.Cicer arietinum L) در استان های شمال غرب ایران در شرایط دیم

در اغلب کشورهای در حال توسعه، گیاهان خانواده نخود مهم ترین منبع پروتئین محسوب می شوند. با وجودی که تعدادی از این گیاهان به خوبی با شرایط دیم سازگاری پیدا کرده اند ظرفیت تولید آن ها اغلب پایین است، از این رو جهت دستیابی به لاین های پرمحصول در استان های شمالغزب کشور، آزمایشی با 36 لاین نخود زراعی تیپ کابلی در سال زراعی 83-1382 در استان های زنجان، آذربایجان غربی و کردستان در قالب طرح لاتیس دو گانه 6´6 انجام شد. در طول آزمایش از صفاتی مانند ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، وزن صد دانه و عملکرد دانه یادداشت برداری شد. پس از تجزیه واریانس های جداگانه، اختلاف معنی داری در سطح 1% بین لاین های از نظر عملکرد مشاهده شد و در استان زنجان لاین شماره 26، در آذربایجان غربی لاین شماره 32 و در کردستان لاین شماره 30 نسبت به سایر لاین ها برتری داشتند. برای جمع بندی نتایج سه مکان، داده های آزمایش با نرم افزار SAS 8 تجزیه واریانس مرکب شدند و تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها و ژنوتیپ ´ مکان مشاهده شد. میانگین داده های سه مکان محاسبه و علاوه بر همبستگی ساده بین صفات با عملکرد، با استفاده از تجزیه علیت این ضرایب به اثر مستقیم و غیرمستقیم تجزیه شدند. بر این اساس، دو صفت تعداد روز تا رسیدگی و تعداد روز تا گلدهی بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد داشتند. با انجام تجزیه به مولفه های اصلی دو مولفه اصلی استخراج شد که در مجموع 77.23 درصد از کل واریانس مشاهده شده را توجیه می کرد. با تجزیه کلاستر، لاین های مورد بررسی در سه کلاستر، گروه بندی شدند. افراد موجود در کلاستر 1 با افراد موجود در کلاستر 3 بیشترین فاصله ژنتیکی و یا کمترین قرابت ژنتیکی را نشان دادند، بنابراین با توجه به هدف، می توان از انتخاب لاین هایی به عنوان والدین تلاقی در برنامه های دورگ گیری از هر یک از دو کلاستر فوق و تلاقی آن ها، علاوه بر ویژگی ها و صفات تکمیل کننده والدین از وجود حداکثر تنوع ژنتیکی آن ها نیز سود جست.