تنوع مورفولوژیک تمشک‏های سیاه در مناطقی از استان مازندران

تمشک سیاه به‌دلیل وجود جمعیت‌های وحشی و طبیعی آن در سراسر کشور به‌خصوص در منطقۀ شمال از تنوع برخوردار است اما به‌جز مواردی محدود توجه جدی به آن نشده است. این پژوهش با هدف بررسی توده‌های وحشی تمشک سیاه در مناطقی از مازندران صورت پذیرفت. ابتدا مناطق و سپس توده‌های تمشک موجود شناسایی و بر‌اساس توصیفگر تمشک صفات برگ، شاخه، خار، گل و صفات کمّی و کیفی میوه نمونه‌های تمشک سیاه در سه تکرار ارزیابی شد. نتایج نشان داد همبستگی منفی و معناداری بین میزان خسارت ظاهری آفات و بیماری‌ها در بوته با تعداد خار، جهت خار، سطح مقطع تنه و نوع برگچۀ انتهایی بوته‌ها وجود دارد. براساس نتایج تجزیه به عامل‌ها چهار عامل اصلی صفات خار، کمّیت میوه، عادت رشد بوته و گلدهی بیش از 95 درصد از واریانس کل را توصیف کردند. صفات مرتبط با خار شامل اندازه و جهت خار، کرکدار‌بودن شاخه و سطح مقطع شاخه، اندازۀ میوه و اندازۀ گل 50 درصد واریانس کل را شامل می‌شدند. بنا بر نتایج تجزیۀ خوشه‌ای نمونه‌ها در حد تفاوت 100 درصد به دو دسته تقسیم شدند. نمونه‌های مربوط به منطقۀ قائم‌شهر با وجود قرار‌داشتن در یک منطقه با یکدیگر تفاوت نشان دادند و در دسته‌های جداگانه قرار گرفتند که مؤید وجود تنوع در بین ژنوتیپ‌های استفاده‌شدۀ افراد محلی برای تمشک‌چینی است. در دستۀ دوم تفکیک نمونه‌ها با منشأ جغرافیایی آن‌ها مطابقت داشت.