خطّ نسخ ریحانی، گنجینه‌ی ناشناخته‌ی خوشنویسی اسلامی ) مطالعه‌ی موردی قرآن مجموعه‌ی جهانی شیخ صفی‌الدّین اردبیلی)

چکیده در منابع مختلف آثار متعددی به خطّ« نسخ ریحانی» دیده می‌شود اما در بیشتر منابع، خطّ مذکور به اشتباه، با عناوین خطّ نسخ، محقّق، ریحان و یا ثلث معرفی شده است. به‌خاطر اهمّیّت نسخه های خطّی و خوشنویسی سنّتی و پرداخته نشدن به خطوط، بررسی این گونه آثار ضروری است. دراین مقاله سعی بر این است که ضمن بررسی و تحلیل قرآن موجود در مجموعة شیخ صفی‌الدّین اردبیلی، به تجزیه وتحلیل خطّ «نسخ ریحانی» پرداخته شود. این تحقیق به روش تحلیلی – توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و رجوع به آثار تصویری صورت گرفته است و به این سوال پاسخ داده خواهد شد که در صورت وجود و کاربرد خطّ نسخ ریحانی، دلایل معرفی نشدن آن چه بوده است؟ در واقع باید گفت همانند خطوط توقیع، رقاع، تعلیق، نستعلیق و غیره که هرکدام از ترکیب و تلفیق دو خط مختلف خلق و ابداع شده‌اند در قرآن شیخ‌صفی، اساس و پایة کتابت، خطّ ریحان است که با ظرافتی خاص با حروف و عناصر خطّ نسخ آمیخته شده و «خط نسخ ریحانی» را پدید آورده‌اند. نتیجه‌ی تحقیق بیانگر این نکته می‌باشد که پدید آمدن خط‌ «نسخ ریحانی» معلول عواملی بوده که از مهم‌ترین آن‌ها ارج نهادن به کلام وحی، تلاش برای زیباتر نوشتن قرآن و ایجاد تنوع در کتابت و خوشنویسی کتاب خدا می‌توان بیان کرد. دلایل معرفی نشدن و عدم رواج خطّ نسخ ریحانی را نیز می‌توان در نیاز به دقت وصرف زمان زیاد درکتابت با این خطّ و همچنین شباهت زیادِ خطوط مرسوم آن‌دوره دانست. همچنین چون منابع موجود عموماً رونویسی از منابع قبلی بوده و یا دقت کافی انجام نشده است؛ ازاین رو در منابع و مراجع خوشنویسی به عنوان یک خط از« خط نسخ ریحانی»یاد نشده، اما در تعدادی از کتب متأخر به عنوان نسخ ریحانی اشاره شده است.