زمینه‌های اجتماعی استمرار جشن‌های ایرانی در قرون نخستین اسلامی

پایایی اعیاد نوروز، مهرگان و سده، به همراه آیین‌های گسترده‌ای که بخشی از وجوه هویتی جامعه ایرانی را در خود داشت، مرهون عوامل چندی بود که در این میان سهم زمینه‌های اجتماعی مهم‌تر می‌نماید . نوشتار حاضر در پرتو سه موًلفه ی بافت اجتماعی قلمرو شرقی خلافت و میزان اهتمام زرتشتی‌ها ، بافت اجتماعی و برتری فرهنگ ایرانی در عراق عرب و به‌خصوص بغداد و سهم شعوبی‌گری و رویکرد فرهنگی- اجتماعی ایرانیان ؛ زمینه‌های اجتماعی مؤثر در تداوم این جشن‌ها در قرون نخستین اسلامی را بررسی می‌کند. دستاورد تحقیق حاکی از این است که وحدت جمعیتی و برتری نسبی فرهنگ ایرانی در قلمرو شرقی خلافت اسلامی ، سهمِ اثرگذارِ ایرانی‌ها در تکوین خلافت عباسی و استقرار در شهرهای نوظهور اسلامی در عراق و مهم‌تر شکل‌گیری نهضت آگاهانه شعوبیه و اهتمام به احیا و استمرار اعیاد ایرانی ، موجبات پایایی و پویایی اعیاد، جشن‌ها و آیین‌های مربوط  را فراهم آورده است. این آیین‌ها، به‌عنوان نمود ملموس‌تر فرهنگ و مدنیت ایرانی، زمینه‌های تقویت هویت ایرانی را هموار می‌کرد و در همگرایی فرهنگ ایرانی با مبانی اسلامی سهم بسزایی داشت .