زنان سرپرست خانوار در تهران: مطالعه کیفی تجربیات، چالشها و ظرفیتهای آنها

نویسندگان

  • احمدنیا, شیرین
  • قالیباف کامل, آتنا
چکیده مقاله:

مقدمه: نسبت رو به رشد خانوارهای زن-سرپرست، یکی از تحولات چشمگیر نهاد خانواده در ایران تلقی می‌شود. پژوهش حاضر با تمرکز بر شرایط گروهی از زنان سرپرست خانوار در تهران، که به علت فوت همسر یا طلاق مسئول خانوار شناخته می‌شوند، تجربیات زیسته، احساسات و مشکلات آنها را در ابعاد اشتغال، سلامت و ازدواج مجدد مورد کنکاش قرار داده است. روش: روش تحقیق در این مطالعه کیفی است. تکنیک اصلی جمع‌آوری داده‌ها، علاوه بر مطالعات اسنادی، مشتمل بر مصاحبه‌های عمیق نیمهساخت‌یافته است. این پژوهش بر اساس مصاحبه با افراد نمونه قابلِ دسترسی بالغ بر 30 نفر از زنان 27 تا 63 ساله تهرانی صورت گرفته است و بنا بر هدفمند بودن نمونه‌گیری و اقتضائات روش کیفی، مدعی تعمیم آماری نیست. یافته‌ها: اگرچه قرار گرفتن در جایگاه مسئول خانواده، سطح استرس و اضطرابی را که این زنان در زندگی تجربه می‌کنند، افزایش داده است اما از سوی دیگر، با پذیرش مسئولیت زندگی، اعتماد به نفس آنها نیز روندی صعودی پیدا کرده است. این زنان، به مرور، نگاه مثبت‌تری به خود و تواناییهایشان پیدا کرده‌اند. توجه به الگوهای اشتغال زنان سرپرست خانوار، تمایز این پژوهش با پژوهشهای مرتبطی است که صرفاً به دوگانه شاغل/ بیکار در زنان توجه داشتند. باورهای جنسیتی که اشتغال زن را برعکس اشتغال مرد یک امکان یا انتخاب می‌داند، تأثیر یکسان و یکنواختی بر اشتغال همه زنان ندارد. در اینجا باید به تقاطع جنسیت و طبقه اجتماعی توجه کرد. در جمعیت نمونه این پژوهش، اشتغال منقطع، الگوی رایج در میان زنان متعلق به طبقه پایین بوده است و اشتغال دایم یا بیکاری، الگوی رایج در میان زنانِ سرپرست در طبقه متوسط و بالاست. همچنین رویکرد زنان سرپرست خانوار، صرف‌نظر از موقعیت طبقاتی، به ازدواج مجدد منفی بوده است. بنابراین می‌توان ادعا کرد، زندگی بدون سرپرست مرد مزیتهایی برایشان داشته است، یا دست‌کم زندگی با سرپرست مرد دارای نقاط ضعف و منشأ هراس برای زنان به شمار آمده است. نقش خشونت خانگی علیه زنان در حالی‌که در این‌میان حمایت جدی از زنان خشونت‌دیده نمی‌شود را باید جدی گرفت. از هراسهای این زنان از دست دادن آزادی و درگیری مجدد در روابط خانوادگی ناسالمی است که خارج شدن از آن دشوار است. بحث: اصطلاح «زنان سرپرست خانوار» بر اساس درکی سلسله‌مراتبی از خانواده بهنجار ساخته شده است که باید توسط یک مردِ نان‌آور سرپرستی شود. سرپرستی زن، استثنایی بر قاعده است که نیازمند پژوهش و تأمل است. الگوی کلی حاکم بر سیاست‌گذاری در رابطه با اشتغال زنان نیز از الگوی مرد نان‌آور پیروی می‌کند. اما خانواده‌های با سرپرست زن چه در ایران و چه در جهان رو به افزایش است و تغییر و تحولات در نهاد خانواده بر این افزایش تأثیر زیادی داشته است از جمله اینکه در ایران به‌تدریج اولین ازدواج دیرتر صورت می‌گیرد، بعد خانوار کاهش یافته و احتمال رخداد طلاق بالاتر رفته است، تحصیلات زنان افزایش یافته و در نرخ مشارکت زنان متأهل در بازار کار افزایش نسبی مشاهده می‌شود.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

روایت زنان سرپرست خانوار از موانع شادمانی (مطالعه موردی زنان سرپرست خانوار تهران)

چکیده پژوهش حاضر با هدف مطالعه روایت زنان سرپرست خانوار از زندگی خود، شادی و ناشادی، زمینه­ها و پیامدهای آن صورت گرفته است. شادی و ناشادی از هیجاناتی می‌باشند که برعملکرد و بهره­وری، روابط اجتماعی و اعتماد­ اجتماعی، تعاملات و مشارکت اجتماعی افراد اثر گذاشته و شرایط را برای هم­بستگی و انسجام اجتماعی بهتر مهیا و یا مسدود می­سازند. از آنجا که معمولاً و در تحقیقات متعدد، زنان سرپرست­خانوار از جمله ...

متن کامل

زنان سرپرست خانوار و تنگناهای جامعه‌پذیری فرزندان (مطالعۀ موردی: زنان سرپرست خانوار تحت پوشش شهرداری تهران)

زنان سرپرست خانوار از جمله گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه هستند که تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند طلاق، فوت، اعتیاد و... قرار دارند. در بررسی‌های موجود، اغلب به وضعیت اقتصادی و رفاهی زنان سرپرست خانوار و همچنین وضعیت سلامت جسمی و روحی آنان پرداخته شده است؛ به همین علت از مسائل و مشکلاتی که این زنان در زمینۀ رشد و تربیت فرزندان با آن روبه‌رو هستند غفلت شده است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش بررسی تنگنا...

متن کامل

آسیب‌شناسی تعاملات اجتماعی زنان سرپرست خانوار (مطالعه کیفی شهرستان شاهین‌شهر)

پژوهش حاضر با هدف شناخت آسیب‏های تعاملات اجتماعی زنان سرپرست خانوار شاهین‏شهر در رویکرد کیفی و با روش نظریۀ زمینه‏ای انجام شده است. به این منظور، با 35 نفر از زنان سرپرست خانوار مصاحبه‏های نیمه‏ساختاریافته و عمیق انجام شد که برای گزینش آن‏ها روش نمونه‏گیری هدف‌مند و نظری به کار گرفته شد. داده‏های حاصل از مصاحبه با روش کدگذاری نظری تجزیه و تحلیل شد. در کدگذاری باز، 49 مفهوم و در کدگذاری محوری 8 ...

متن کامل

رسانه ی ملی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار (مورد مطالعه: زنان سرپرست خانوار منطقه ی 18 تهران)

زنان سرپرست خانوار 12 درصد از جمعیت زنان کشور را تشکیل داده و با مشکلات فراوانی چون بیکاری، نداشتن درآمد مطمئن و ثابت، به عهده داشتن مسئولیت های توأم پدری و مادری، تحصیلات پایین و در معرض انواع آسیب های اقتصادی و اجتماعی قرار داشتن مواجه اند. از این رو چگونگی توانمندسازی این گروه از زنان مهم ترین مسئله ی پیش روی پژوهشگران، کارشناسان و برنامه ریزان است. هدف اصلی این مقاله، بررسی تأثیر برنامه های...

متن کامل

روایت زنان سرپرست خانوار از موانع شادمانی (مطالعه موردی زنان سرپرست خانوار تهران)

چکیده پژوهش حاضر با هدف مطالعه روایت زنان سرپرست خانوار از زندگی خود، شادی و ناشادی، زمینه­ها و پیامدهای آن صورت گرفته است. شادی و ناشادی از هیجاناتی می باشند که برعملکرد و بهره­وری، روابط اجتماعی و اعتماد­ اجتماعی، تعاملات و مشارکت اجتماعی افراد اثر گذاشته و شرایط را برای هم­بستگی و انسجام اجتماعی بهتر مهیا و یا مسدود می­سازند. از آنجا که معمولاً و در تحقیقات متعدد، زنان سرپرست­خانوار از جمله گ...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 17  شماره None

صفحات  103- 136

تاریخ انتشار 2017-07

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

کلمات کلیدی

کلمات کلیدی برای این مقاله ارائه نشده است

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023