ساختار فکری علم اطلاعات و دانش‌شناسی: از نظر "دیداری‌سازی حوزه دانش"

هدف: شناسایی الگوها و روندهای موضوعی مطالعات علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران و سیر تغییرات انجام‌شده در ساختار نظری این حوزه.روش‌شناسی: با استفاده از هم‌رخدادی کلیدواژه و با رویکرد مبتنی‌بر دیداری‌سازی حوزه دانش براساس کلیدواژه‌ها، ساختار فکری علم اطلاعات و دانش‌شناسی مطالعه شده است. جامعه‌ پژوهش تمامی مقالات پژوهشی و مجموعه مقالات همایش‌هاست که در سال‌های 1970 تا 2016 از پژوهشگران ایران در مجلات علم اطلاعات و دانش‌شناسی منتشر و در وب‌گاه علوم نمایه شده است. برای تحلیل و دیداری‌سازی شبکه هم‌واژگانی مطالعات ایران نیز از نرم‌افزار سایت‌اسپیس استفاده شد.یافته‌ها: تحلیل خوشه‌ای به شناسایی 10 خوشه انجامید و درمجموع، مشخص شد کانون‌های اصلی پژوهش ذیل دو عنوان کلی "مطالعات سنجش علم" و "مطالعات اطلاعات" قرار گرفته‌اند که سهم هریک از این دو کانون پژوهش از کل خوشه‌های شناسایی‌شده به‌ترتیب، 4 و 5 خوشه است. بزرگ‌ترین خوشه برحسب تعداد گره‌ها، "مطالعات کاربران و نظام‌ها" و قدیمی‌ترین خوشه براساس میانگین سال تشکیل، "همکاری علمی" بود. نتایج تحلیل شاخص شکوفایی رخداد کلیدواژه‌ها نشان داد کلیدواژه‌های "اینترنت"، "وب جهان‌گستر"، "مطالعات کاربران"، و "موتورهای جستجو" به‌ترتیب، بیشترین توجه پژوهشگران علم اطلاعات و دانش‌شناسی را به‌خود جلب کرده‌اند و در زمره مباحث داغ رشته در بازه زمانی بررسی‌شده هستند.نتیجه‌گیری: شبکه هم‌رخدادی کلیدواژه‌های مدارک علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران شبکه‌ای نوپاست؛ به‌طوری‌که از مجموع 257 گره حاضر در فرایند تحلیل، 71 گره در سال‌های 2000 تا 2009 واقع شده‌اند. ازجمله نکات درخور تأمل در تحلیل گره‌های محوری شبکه هم‌رخدادی کلیدواژه‌ها، ثبت‌نکردن هرگونه نمره مرکزیت برای واژه "کتابخانه" است که نشان می‌دهد این واژه، باوجود برخورداری از فراوانی رخداد، نقش محوری خود را در مدارک علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران در این بازه زمانی از دست داده است.