سفته‌بازی کوتاه‌مدت در بازارهای اقتصادی و مالی (بررسی فقهی−اقتصادی)

تردید در مورد مشروعیت مبادلات سفته‌بازانه در بازارهای اقتصادی و مالی، مباحث و مطالعات در این خصوص را در بین پژوهشگران اقتصاد اسلامی دامن زده است. در این مقاله برای شناخت ماهیت مبادله مالی سفته‌بازانه کوتاه‌مدتاز منظر اقتصاد اسلامی به بررسی نسبت این‌گونه فعالیت‌ها از یک‌سو با کنز و از سوی دیگر با بیع غرری، مقامره و رهان پرداخته می‌شود. این پژوهش ابتدا ماهیت و چیستی کنز را مورد تحلیل قرار می‌دهد، آنگاه سه عقد محرمه بیع غرری، مقامره و رهان را به‌عنوان بازی‌های حاصل‌جمع نامثبت با شروط رهن‌گذاری معین برای پاداش معین/نامعین و وجود قاعده برد و باخت توصیف می‌کند که نتیجه نهایی آن جز جابجایی ثروت به‌دلایلی غیراقتصادی نیست. آنگاه می‌کوشد نشان دهد که سفته‌بازی کوتاه‌مدت حاصل‌جمع صفر یا نامثبت در مبادلات مالی بنا به‌واسطه برقراری شرط‌های سه‌گانه یاد شده، می‌تواند دارای ماهیت شبه رهانی باشد که در آن متراهنین با پذیرش ریسک، روی پیش‌بینی خود در مورد جهت تغییر قیمت نسبی دارایی‌های مالی شرط‌بندی می‌کنند. همچنین نشان داده می‌شود که براساس موازین فقهی، لزومی ندارد ورود به رهان براساس شانس صرف باشد و ابتنای ورود به رهان بر پیش‌بینی و تخمین موجب حلیت و مشروعیت آن نمی‌شود. در این مقاله در نهایت نتیجه گرفته می‌شود که صرف‌نظر از شبهه کنزی بودن مبادلات سفته‌بازانه کوتاه‌مدت، حداقل تحت شرایط معینی مبادله سفته‌بازانه کوتاه‌مدت می‌تواند مصداق بیع غرری و رهان تلقی شود. در این مطالعه تحلیلی از زیان سرمایه در مبادلات سفته‌بازی کوتاه‌مدت نیز ارائه می‌شود.