سنگ‌شناسی، پتروژنز و ژئودینامیک مجموعه افیولیتی سه‌ول‌آوا، شمال‌غرب ایران

افیولیت‌های زاگرس، عمدتاً در عمان، نیریز، کرمانشاه، کردستان و شمال‌غرب عراق رخنمون دارند. مجموعه افیولیتی سه‌ول‌آوا، بخشی از مجموعه افیولیتی کردستان است. در این پژوهش، پتروژنز و ژئودینامیک این بخش از افیولیت‌های زاگرس بررسی شده است. بازالت، میکروگابرو، گابرو، دونیت و ورلیت‌های کم‌و‌بیش سرپانتینی، مهم‌ترین سنگ‌های مجموعه هستند. پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن، درشت بلورهای بازالت‌ها و میکروگابروها را تشکیل می‌دهند. بافت چیره در بازالت‌ها پورفیریک و میکرولیتی-شیشه‌ای و در میکروگابروها، اینترسرتال و میکروگرانولار است. کانی‌های اصلی گابروها را کلینوپیروکسن (اوژیت-دیوپسید) و پلاژیوکلاز با ترکیب چیره لابرادور تشکیل می‌دهند. کانی‌های اصلی پریدوتیت‌ها شامل الیوین (Fo=88-91)، کلینوپیروکسن (دیوپسید-کلینوانستاتیت) و کروم-اسپینل (پیکوتیت) هستند. مقایسه نتایج ژئوشیمی این یررسی با استانداردهای جهانی نشان می‌دهد که بازالت‌ها و میکروگابروهای مجموعه افیولیتی سه‌ول‌آوا، دارای سرشت توله‌ایتی و منشأ ماگمایی بین E-MORB و N-MORB هستند. گابروها با سرشت توله‌ایتی متمایل به کالک‌آلکالن، ویژگی‌های حدواسط مورب تا قوس اقیانوسی را نشان می‌دهند. ویژگی‌های شیمیایی پریدوتیت‌ها، محدوده گوشته عمیق متمایل به محیط بالای پهنه فرورانش را معرفی می‌نماید. حجم بالای بازالت-میکروگابرو، مقدار پایین Ti و بالا بودن مقدار Al و Cr# در کروم-اسپینل پریدوتیت‌ها، نشان‌دهنده نرخ بالای ذوب بخشی (25 تا 35 درصد) است. این واقعیت بیانگر آن است که مجموعه سه‌ول‌آوا از ذوب گوشته‌ با نرخ ذوب بخشی بالا منشأ گرفته است. داده‌های ژئوشیمی نشان از منشأ گوشته نسبتاً تهی‌شده برای مجموعه افیولیتی سه‌ول‌آوا دارد که این ویژگی در گابروها و پریدوتیت‌ها بارزتر است. مقایسه سنگ‌شناسی و ژئوشیمی این افیولیت‌ها با نمونه‌های شناخته شده دنیا، نشان می‌دهد که این مجموعه در محیط پشت قوس اقیانوسی شکل گرفته است.