سپاه ایالات در عصر تیموریان

تیمور، در ابتدا با بخشی از سپاهیان اولوس جغتای، در مسیر کسب قدرت گام نهاد. سپس، همزمان با گسترش قلمرو خود، به این سپاه وسعت بخشید. در این مسیر، او اقوام و گروههای مغلوب را نیز به خدمت گرفت. از سوی دیگر، همزمان با تصرف کامل ایران و سرزمینهای همجوار، حکومتهایی محلی ـ خانوادگی را در ایالات متصرفی خود بهوجود آورد. این سنت سیاسی؛ یعنی ایجاد امیرزادهنشینهای تیموری، در زمان جانشینان تیمور تداوم و گسترش یافت. هر یک از این حکومتهای ایالتی، دارای تشکیلات سیاسی و نظامی شدند که با گذشت زمان، از استقلال عمل زیادی برخوردار شدند. از آن‌جا که مورخان، بیشتر بر سپاه تیموری از منظر تحولات مربوط به حکومت مرکزی تیموری توجه کردهاند، مسایل درونی و جزییات مربوط به سپاههای ایالتی، چندان مورد توجه قرار نگرفته است؛ حال آن‌که در عمل، مجموعهای از این سپاهیان بودند که قلمرو تیموریان را حفظ میکردند و در لشکرکشیهای حکومت مرکزی نیز نقشآفرین بودند. بر این اساس، ترکیب افراد این سپاه، چگونگی ادارة آن و نسبت و رابطة آن با سپاه اصلی حکومت تیموری، از مهمترین پرسشهایی هستند که این مقاله، به روش توصیفی ـ تحلیلی، به دنبال پاسخ آنهاست. آگاهیهای بهدست آمده، شامل تنوع قومی سپاههای ایالتی است که بسته به مناطق، با تفاوتهایی همراه بود. در زمینة ادارة سپاه نیز نمونهای کوچکتر از تشکیلات حکومت مرکزی در ایالات وجود داشت. رابطة سپاه ایالتی با سپاه مرکزی نیز، با گذشت زمان رو به کاهش گذاشت.