شناسایی عامل شانکر باکتریایی درختان فندق در استان گیلان

تا‌کنون دو گونه از باکتریهای جنس Pseudomonas، شامل P. avellanae و P. syringae pv. syringae به عنوان مولد بیماری شانکر باکتریایی و عامل زوال و خشکیدگی درختان فندق (Corylus avellana) شناسایی شده‌اند. علائم عمده بیماری ایجاد شده توسط P. avellanaeشامل پژمردگی سریع جوانه‌ها، سرشاخه‌ها و شاخه‌های درختان طی بهار و تابستان می‌باشد. برگها پژمرده و خشکیده شده و تا مدتها پس از خشکیده شدن متصل به ساقه باقی می‌مانند (Scortichini & Mehlenbacher, 2001). پوست و کامبیوم درختان بیمار تغییر رنگ داده، ریشه‌های اولیه نکروز شده و در نهایت منجر به مرگ گیاه می‌شود (Scortichini & Tropiano, 1994). گیاهانی که مورد حمله P. avellanae قرار گرفته‌اند در فاصله چند هفته کاملا پژمرده، به سرعت خشکیده شده و می‌میرند. به همین دلیل بیماری ناشی از این باکتری را مرگ درختان فندق نامیده اند (Scortichini, 1999). علائم ایجاد شده بوسیله P. syringae pv. syringae خفیف‌تر بوده و حالت پژمردگی سریع و مرگ درختان فندق در اثر این باکتری مشاهده نشده است (Scortichini, 2002). در ایران مطالعات مختصری در زمینه شناسایی و بررسی باکتریهای بیماری‌زای فندق انجام شده است و تنها گزارش مرتبط با باکتریهای Psudomonas بیماریزای فندق، جداسازی باکتری P.syringae از درختان فندق منطقه دوهزار تنکابن است که حسن زاده و مهدویان از درختان فندق این منطقه که علائم زردی، پژمردگی و تغییر رنگ آوندی را از خود نشان می‌دادند، باکتری P.syringae را جداسازی و شناسایی نمودند (حسن زاده و مهدویان،1377). با توجه به خسارت‌زا بودن باکتریهای Pseudomonas روی درختان فندق و عدم انجام مطالعه روی این باکتریهای بیماری‌زا در گیلان، طی سال 1383 درختان فندق مناطق مختلف استان گیلان بازدید شده و از درختان دارای علائم مشکوک نمونه‌برداری گردید. پس از کشت عصاره بافت‌های آلوده روی محیط‌کشت‌های NA و King's B کلنی‌هایی کرم‌رنگ و دارای حالت فلورسانت جداسازی شدند. جدایه‌ها گرم منفی، لوان مثبت، اکسیداز و پکتیناز منفی، کاتالاز مثبت و هوازی اجباری بوده، روی برگ توتون واکنش فوق حساسیت ایجاد کرده و قادر به هیدرولیز ژلاتین نبودند. بر اساس این خصوصیات، جدایه‌ها به عنوان جنس Pseudomonas شناسایی شدند. برای انجام آزمون تولید سیرینگومایسین از قارچ Geotrichum candidum استفاده شد (Young et al., 1992). جدایه‌ها دارای قابلیت ایجاد هسته یخ و تولید سیرینگومایسین بودند ولی قادر به تولید ایندول، احیاء نیترات، تولید H2S، تحمل نمک طعام 7% و هیدرولیز نشاسته نبوده و توین 80 و کازئین را هیدرولیز نمودند. همچنین جدایه‌ها قادر به استفاده از تارتارات، ال- سیستئین، لیزین، لاکتوز، رامنوز، مالتوز، ال-آرابینوز، ریبوز، گلیسین، تریپتوفان و دکسترین نبودند، ولی از دی- سوربیتول، رافینوز، تره‌هالوز و سوکروز استفاده کردند. آزمون بیماری‌زایی جدایه‌ها روی برگ‌ها، میوه‌ها (Yessad et al., 1992) و جوانه‌های سرشاخه فندق (Jones, 1971) نیز مثبت ارزیابی گردید. بر اساس مجموع خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی (جدول 1) جدایه‌ها به عنوان P. syringae pv. syringae شناسایی شدند (Schaad, 2001). الکتروفورز پروتئین (SDS-PAGE) با استفاده از روش Laemmli با اندکی تغییرات انجام گرفت (Laemmli, 1970). کلیه جدایه‌ها در الکتروفورز پروتئینی تام سلولی به روش یک‌بعدی در ژل پلی‌اکریل‌آمید 12% نوارهایی تولید نمودند و پروفیل پروتئینی جدایه‌ها با جدایه مرجع این پاتوار دریافت شده از کلکسیون باکتریهای بیماری‌زای فرانسه (CFBP) نیز درصد بالایی از تشابه را میان آنها نشان داد. در این بررسی برای اولین بار بیماری‌زایی این پاتوار روی درختان فندق در استان گیلان گزارش شد. باکتری P. avellanae از هیچ یک از نمونه‌های مشکوک مشاهده شده، جداسازی نشد و وجود آن روی درختان فندق استان به اثبات نرسید.