فرآیند گسترش فضایی سکونتگاه های پیرامون کلانشهر تهران (مورد مطالعه: محدوده شهری اسلام شهر-رباط کریم)

تمرکزگرایی و فقدان رویکرد کارآمد آمایشی در ایران از دهه‌ 1330 ه.ش به بعد موجب قطبش فضایی توسعه در این پهنه‌ سرزمینی شده است. شهر تهران در این فرآیند به جهت جایگاه پایتختی و تنوع و تراکم کارکردیان قطبش بیشتری برخوردار گردیده است. این روند فاصله‌ روزافزون توسعه‌ مرکز-پیرامون و مهاجرت‌ از پیرامون به مراکز به‌ویژه منطقه و شهر تهران را در‌ی داشته است. این روند اغلب به‌واسطه‌ حومه و حاشیه‌نشینی فقر، موجب پراکنده‌گویی فضایی و شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در این منطقه و این شهر شده است. این روند به‌گونه‌ای به وقوع پیوست که از سازمان‌دهی مدیریت و برنامه‌ریزی ملی، منطقه‌ای و محلی پیشی گرفت و بر آن استیلا یافت. یکی از محدوده‌های مکانی شکل‌گیری این نوع سکونتگاه‌ها در منطقه‌ تهران، محدوده‌ شهری اسلامشهر-‌رباط کریم در حاشیه‌ جنوب غربی شهر تهران می‌باشد. منابع زیستی سرشار آب‌وخاک، قیمت پایین زمین و مسکن،سهولت خریدوفروش زمین، سهولت ساخت‌وسازهای مسکونی غیرمجاز، وجود جاده ساوه و فاصله کم و سهولت دسترسی به شهر تهران ازجمله‌ زمینه‌ها و عوامل محلی بودند که این روند در این محدوده را در قیاس با کل کشور و سایر مناطق تشدید و متمایز نموده است. هدف این تحقیق، آشکار‌سازی تغییرات فضایی کانون‌های شهری این محدوده از سال 1355 تا 1394 است. داده‌های موردنیاز این تحقیق به روش مطالعات کتابخانه‌ای‌، ‌ازجمله ‌تصاویر ‌ماهواره‌ای ‌لندست به‌دست‌آمده و با استفاده از‌ نرم‌افزارهای ENVI,ARCGIS,QGIS پردازش و تحلیل‌شده‌اند. جامعه آماری این پژوهش، کانون‌های شهری واقع در این محدوده است. ازاین‌رو این تحقیق ازنظر هدف؛ شناختی، ازنظر زمان؛ مقطعی، ازنظر داده؛ کیفی و ازنظر روش؛ توصیفی-تحلیلی است. طبق یافته‌های این تحقیق، بیشترین و کمترین میزان توسعه فیزیکی این کانون‌ها در طول این دوره، به ترتیب در اسلامشهر،‌ گلستان، نسیم شهر،رباط‌کریم،‌ صالحیه ‌و ‌نصیرشهر به وقوع پیوسته است. توسعه فیزیکی ‌شتابان این‌ کانون‌ها در این دوره، اراضی کشاورزی ‌را به‌شدت بلعیده و به شهرها الحاق و ادغام نموده است.