فرا تحلیل سطح اثر کود نیتروژنه بر عملکرد گیاهان صنعتی

سابقه و هدف: فرا تحلیل روشی برای مقایسه آماری نتایج حاصل از مطالعات مستقل از هم در خصوص یک موضوع است، درواقع فرا تحلیل نوعی پژوهش درباره پژوهش‌های دیگر است و به کمک آن می‌توان پژوهش‌های متعددی را که در مورد یک موضوع خاص انجام‌شده مجدداً موردمطالعه قرار داده و به‌صورت آماری با یکدیگر مقایسه کرد و این رهیافت خود یک پژوهش مستقل محسوب می‌شود. در فرا تحلیل جامعه آماری مجموعه پژوهش‌های قبلی و واحد پژوهش هر یک از پژوهش‌های اولیه و مستقل پیشین است. بنابراین، فرا تحلیل نوعی تحلیل‌هاست. به‌منظور بررسی و انسجام بخشیدن به نتایج حاصل از اثر سطوح مختلف کودنیتروژن بر تولید چند گیاه مهم صنعتی، این تحقیق در قالب فرا تحلیل با دو رویکرد محاسبه اندازه اثر و لگاریتم نسبت پاسخ به اجرا درآمد. لذا در گام اول بسته به دامنه و میزان دسترسی به مقالات داده‌های اثر سطوح مختلف کودنی‌تروژنه با منبع اوره بر عملکرد دانه، غده، درصد قند، روغن و پروتئین برخی از مهم‌ترین گیاهان زراعی صنعتی(کنجد، چغندرقند، گلرنگ،آفتابگردان، سیب‌زمینی، پنبه، سویا) که در آن تیمارهای کودی در مقابل شاهد مقایسه شده باشند، استخراج شدند. سپس اندازه اثر و لگاریتم نسبت پاسخ با رویه هدف محاسبه و درنهایت پس از احتساب مقادیر انحراف استاندارد، معنی‌دار بودن یا نبودن اندازه اثر و نسبت‌های پاسخ مشخص شدند. مواد و روش‌ها: در این تحقیق از مطالعات مختلف زراعی نشر یافته در مجلات معتبر دانشگاهی، پایگاه‌های اطلاعاتی استنادی جهان اسلام، جهاد دانشگاهی که در آن بسته به دامنه و میزان دسترسی به مقالات در زمینه اثر کود نیتروژنه با منبع اوره بر عملکرد دانه، غده، درصد قند، روغن و پروتئین برخی از مهم‌ترین گیاهان زراعی صنعتی (کنجد (16 مقاله)، چغندرقند (12 مقاله)، گلرنگ (20 مقاله)، آفتابگردان (13 مقاله)، سیب‌زمینی (17 مقاله)، پنبه (20 مقاله)، سویا (10 مقاله)) که در آن تیمارهای کودی در مقابل شاهد مقایسه شده باشند، استفاده شد. یافته‌ها: نتایج فرا تحلیل اثر سطوح مختلف کود نیتروژنه بر گیاهان صنعتی مورد مطالعه نشان داد که اثر کودنیتروژنه به ‌استثنای برخی صفات مانند درصد روغن در کنجد، درصد قند چغندرقند (به ‌استثنای سطح 180-200 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد وش و دانه پنبه (تیمار 50-70 کیلوگرم)، بر عملکرد دانه گلرنگ، آفتابگردان، سویا، دانه و درصد پروتئین کنجد، عملکرد غده سیب‌زمینی، عملکرد ریشه و درصد قند چغندرقند و عملکرد دانه و وش پنبه معنی‌دار بود. بر همین اساس سطح بهینه مصرف کود برای سویا (200 کیلوگرم، افزایش 90/71 درصد عملکرد)، سیب‌زمینی (80-100 کیلوگرم، افزایش 85/67 درصد عملکرد غده)، گلرنگ (90-100 کیلوگرم، افزایش 85/48 درصد عملکرد)، آفتابگردان (150 کیلوگرم، افزایش 17/43 درصد عملکرد)، پنبه (300 کیلوگرم، افزایش 84/28 و 76/34درصد به ترتیب برای عملکرد دانه و وش)، چغندرقند (200-180 کیلوگرم، افزایش 43/35 درصد عملکرد ریشه) و کنجد (50 کیلوگرم، افزایش 63/49 درصد عملکرد دانه و 90-100 کیلوگرم، افزایش 47/24 درصد پروتئین) بود. نتیجه‌گیری: از نتایج بالا چنین برمی‌آید که سطوح بهینه استخراجی کودنی‌تروژنه برای گیاهان تا همان حدود تخمین زده سبب افزایش تولید خواهد شد. بنابراین استفاده از سطوح کودنی‌تروژنه به تفکیک برای هر گیاه ضمن دستیابی به بالاترین درصد عملکرد، کمترین میزان نهاده ورودی به مزرعه، کاهش هزینه‌های زارع و از همه‌ مهم‌تر کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی با توجه به آبشویی بالای کودهای ازته را در پی دارد.