مالیات و مشوق مالیاتی در گردونه عدالت اجتماعی

بررسی ها نشان می دهد نظام مالیاتی کشور یکی از معدودترین نظامهایی است که در آن تمامی اشکال مختلف مشوق مالیاتی به طیف وسیعی از مخاطبان اعطاء می شود. در این میان تعطیلی مالیاتی و یا به تعبیر عام تر معافیت کامل از پرداخت مالیات در بسیاری از بخشها و فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی از شایع ترین و گسترده ترین شکل مشوق ها در کشور است. در حالی که ادبیات موجود و مطالعات تجربی نشان می دهند که این نوع مشوق از بی‌اثرترین و در عین حال پرهزینه ترین مشوق های مالیاتی بشمار می آید. فرض بر این است که عدالت به معنای دادن حق به صاحب آن (ذی حق) است. عدالت اجتماعی نیز از برآیند رعایت حقوق متقابل افراد و دولت بدست می‌آید. یکی از حقوق مالی دولت اسلامی درآمد مالیات رسمی است. ملاک تمام عیار این نوع حق دقیقاً مصلحت سنجی است. از این رو بین مفهوم عدالت اجتماعی و مصلحت سنجی در مورد سیاست‌های مالیاتی از قبیل تعیین پایه‌های مالیاتی، نرخ مالیات، معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی رابطه منطقی - واقعی برقرار می شود. بنابر اصل حاکم عدالت، به طور کلی اعمال مشوق‌های مالیاتی (ترجیحات و معافیت های مالیاتی به منظور تشویق اهداف خاص اقتصادی و اجتماعی) را باید کاهش داد. در صورت ضرورت استفاده از مشوق مالیاتی جهت سرمایه‌گذاری و جذب آن، لازم است تأثیر این مشوق‌ها و معافیت‌ها احراز شود. چنانچه مشوق ممزوج با خود مالیات در نظر گرفته شود، انتظار می‌رود علاوه بر تأمین هدف استفاده از تشویق مالیاتی؛ از کارائی بیشتری برخوردار باشد. روند گسترش ظرفیت‌های مالیاتی و تک نرخی شدن مالیات و پایه مالیاتی نیز شیوه دیگری در تشویق مالیاتی توأم با عدالت و افزایش درآمد مالیاتی محسوب می‌شود.