مدل‌سازی واکنش کلزا به شوری طی دورۀ رشد رویشی

واکنش کلزا به تنش شوری طی فصل رشد، دائماً تغییر می‌کند.  اغلب گیاهان از جمله کلزا در مرحلة پیش از سبزشدن (جوانه­زنی) به تنش شوری مقاوم هستند، ولی در مرحلة گیاهچه و اوایل رشد، به شوری حساس می­شوند و با افزایش سن، مقاومت آنها نیز افزایش می‌یابد.  دورة رشد رویشی، حیاتی‌ترین بخش زندگی گیاه است زیرا بقای گیاه در این دوره بر عملکرد تاثیر می­گذارد.  دربارة اثر شوری بر گیاهان مختلف پژوهش­های فراوان شده اما نتایج حاصل عموماً به صورت کمّی بیان نشده‌اند.  اندک پژوهش­هایی هم که به صورت کمّی ارائه شده‌اند بر مبنای "میانگین شوری" ناحیة رشد ریشه، آنهم طی "کل فصل رشد" بوده­اند.  هدف از این پژوهش، کمّی‌کردن واکنش گیاهان به شوری طی مراحل مختلف رشد، به صورت مدل­های کاربردی است.  به این منظور کلزا برگزیده شد که از گیاهان مهم زراعی است و ارزش اقتصادی زیادی دارد.  کلزا در دورة رشد رویشی خود سه مرحلة فنولوژیک: گیاهچه، روزت، و ساقه­رفتن دارد.  برای بررسی اثر شوری در مراحل رشد رویشی، آزمایشی شامل یک تیمار غیر شور (آب معمولی با شوری6/0 دسی­زیمنس) و 8 تیمار با شوری­های 3، 5، 7، 9، 11، 13، 15، و 17 دسی­زیمنس بر متر اجرا شد.  از آب شور طبیعی دریاچه حوض سلطان قم استفاده شد.  خاک محل آزمایش "لوم شنی" بود.  دلیل انتخاب آب و خاک شور طبیعی، به حداقل رساندن انحراف از شرایط طبیعی است که گیاه در آن رشد می‌کند.  بوته­های کلزا پیش از رسیدن به ابتدای هر یک از مراحل رشد رویشی با آب غیر شور آبیاری و پس از آن با تیمارهای شوری مربوطه آبیاری شدند.  به منظور کمّی‌کردن اثر شوری در هر یک از مراحل رشد، تعداد نسبی گیاهچه و مقادیر تعرق نسبی () در شوری­های مختلف خاک، با استفاده از مدل­های مس و هافمن، ون گنوختن و هافمن، دیرکسن و همکاران، و همایی و همکاران برآورد و پارامترهای مورد نظر به دست آمد.  مدل­ها با استفاده از آماره‌های خطای بیشینه (ME)، ریشة میانگین مربعات خطا (RMSE)، ضریب تبیین (CD)، کارایی مدل (EF)، و ضریب خطای تجمعی (CRM) مقایسه شدند.  آماره­های مربوط به برازش مدل­های مختلف بر مقادیر اندازه‌گیری­شده، طی مرحلة گیاهچه نشان داد که مدل خطی مس و هافمن نسبت به سایر مدل­ها مناسب­تر است اما برای مرحلة روزت و ساقه رفتن، مدل همایی و همکاران، توانست نسبت به سایر مدل­ها برآوردی بهتر ارائه دهد.