مدل‌سازی و پیش‌بینی تغییرات میانگین سالانه دمای تهران

مدل‌‌سازی و پیش‌‌بینی تغییرات میانگین سالانه دمای تهران       امیرحسین حلبیان*1، آیدا هل‌‌فروش سلماسی2   1 دانشیار، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران 2 کارشناس ارشد آب و هواشناسی، دانشگاه پیام نور، ایران   (تاریخ دریافت: 18/10/1395؛ تاریخ تصویب: 09/07/1397)   چکیده توجه به تاثیر دما در شرایط اقلیمی هر منطقه و اهمیت پیش‌‌بینی آن در برنامه‌‌ریزی‌‌های محیطی، استفاده از روش‌‌های آماری برای بررسی تغییرات و پیش‌‌بینی دما را اجتناب‌‌ناپذیر کرده است. روش‌‌های آماری ابزاری مفید برای شناخت و تحلیل رفتار متغیرهای اقلیمی هستند. امروزه، مدل‌‌سازی و پیش‌‌بینی فراسنج‌‌های اقلیمی به سبب تغییرات آب و هوایی، گرمایش جهانی و خشکسالی‌‌های اخیر اجتناب‌‌ناپذیر شده است. دما از جمله فراسنج‌‌های اقلیمی است که در برنامه‌‌ریزی‌‌های محیطی، مدیریت منابع آبی و کشاورزی دارای اهمیت است. در این نوشتار، با بهره‌‌گیری از آزمون آماری- گرافیکی من- کندال که یکی از شیوه‌‌های پیشنهادی سازمان هواشناسی جهانی برای تحلیل سری‌‌های زمانی است؛ روش شیب خط سن و مدل آریمای باکس- جنکیز، روند تغییرات میانگین دمای سالانه در تهران بررسی شد. برای بررسی این روند و دستیابی به یک الگوی مناسب در این زمینه، داده‌‌های میانگین دمای سالانه ایستگاه سینوپتیک تهران در بازه زمانی 2014-1951 از سازمان هواشناسی کشور اخذ شد. نتایج تحلیل روند نشان داد که روند صعودی معناداری در رفتار سری زمانی میانگین دمای سالانه وجود دارد. شیب روند محاسبه شده توسط آزمون سن نیز برابر با 037/0 در هر سال است. در ادامه، براساس روش‌‌های معمول الگوسازی در خانواده الگوهای ARIMA مدل con (1، 1، 0) ARIMA پس از مقایسه معیار آکاییک (AIC) به عنوان الگوی نهایی تعیین شد. در این مدل وجود درجه تفاضلی 1 نشانگر روند حول یک خط است. این روند از وجود جمله ثابت در مدل (Con) قابل درک است. میزان این روند براساس مدل con (1، 1، 0) ARIMA حدود 033/0 درجه سلسیوس در سال است. بر اساس مدل برازش یافته، انتظار می‌‌رود دمای 10 سال آینده به بالاترین مقدار خود یعنی 88/18 درجه سلسیوس برسد.         کلیدواژه‌ها: مدل‌‌سازی، دمای سالانه، من کندال، تخمین‌‌گر شیب سن، آریما، روند، خودهمبستگی، خودهمبستگی جزیی، تهران         * نویسنده مسئول                                                                                                                 Email: [email protected]