مطالعۀ نقوش زرتشتی‌دوزی با رویکرد انسان‌شناسی هنر

بیان مسئله: هنر «زرتشتی‌دوزی» نوعی سوزن‌دوزی مخصوص بانوان زرتشتی است که پیشینۀ آن را می‌توان در ایران پیش از اسلام دانست. بسیاری از نقوش زرتشتی‌دوزی دارای معانی و ریشه‌های فرهنگی دینی و زیبایی‌شناختی است که تاکنون به آن پرداخته نشده و شناسایی آن می‌تواند معنای پنهان این نقوش را، که از دید برخی صرفاً نقوشی بدون معناست، آشکار کند.هدف پژوهش: به دلیل وجود نقش‌مایه‌های متفاوت و مفاهیم نمادین آن‌ها، پژوهش پیش رو در نظر دارد به بررسی و فهم نقوش هنر زرتشتی‌دوزی از دیدگاه فرهنگ و جامعۀ آفریننده‌اش بپردازد.روش پژوهش: این مقاله با رویکرد انسان‌شناسی هنر به‌دنبال پاسخ پرسش زیر است: معانی فرهنگی، معیارهای زیبایی‌شناختی و کارکردی نقوش زرتشتی‌دوزی چیست؟ جهت پاسخ به این پرسش براساس نظریات انسان‌شناسی هنر با استفاده از سه بعد معناشناختی، زیبایی‌شناختی و کارکردشناختی، با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر پژوهش‌های میدانی، کتابخانه‌ای و مصاحبه، نقوش تزیینی تحلیل و بررسی شده‌اند. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بر مبنای تحلیل معناشناختی بسیاری از نقوش یادآور کهن‌الگوهایی چون مادر و درخت است و این نقوش، که برخی از آنها روی لباس عروس کار شده، نمایانگر الهۀ زایش بوده‌اند و رابطۀ مفهوم و کاربرد را نشان می‌دهند. همچنین براساس تحلیل زیبایی‌شناختی ساختار، رنگ، فرم، بافت و ترکیب‌بندی با الگوی دوخت هماهنگ و دارای تعادل، تنوع و ریتم است. در تحلیل کارکردشناختی نیز نقوش بیشتر روی لباس زنان به‌خصوص عروس‌ها کار می‌شده و با کاربرد آن از نظر معنایی هماهنگ بوده و یادآور این دیدگاه آیین زرتشت است که تکلیف انسان را شاد زیستن می‌دانسته است.