مقایسه‎ ‎سنگ‎های آذرین مافیک سازند قلی (اردوویسین بالایی) و شیست‎های گرگان در پهنه البرز خاوری

بر پایه مطالعات چینه‎شناختی، سنگ‌ مادر شیست‎های گرگان و سازند قلی در پهنه البرز خاوری ویژگی‎های سنگ‎شناختی و محتوای فسیلی یکسانی دارند و برخلاف تصورات پیشین، این شیست‎ها به پرکامبرین تعلق ندارند. سنگ‎های آذرین مافیک موجود در این دو واحد سنگی نیز همانندی‎های سنگ‎شناختی و ژئوشیمیایی فراوانی دارند. این سنگ‎های آذرین مافیک شامل بازالت، تراکی‌بازالت و تراکی‌آندزیت بازالتی به همراه سیل‎ها، دایک‎ها و توده‎های کوچک میکروگابرویی هستند. بررسی و مقایسه ویژگی‎های سنگ‎شناختی و ژئوشیمیایی آنها، نشان‌دهنده‎ همانندی‎های سنی، سنگ‎نگاری، ماگمایی، ژئوشیمیایی و جایگاه زمین‎ساختی آنهاست. به ‌نظر می‎رسد که هم سنگ‌ مادر شیست‎های گرگان و هم سنگ‎های تشکیل‌دهنده سازند قلی نهشته‎های رسوبی و آذرینی باشند که به‌طور همزمان در خلال آغاز حرکات کششی و کافت‎زایی اقیانوس پالئوتتیس در زمان اردوویسین در البرز خاوری نهشته شده‎اند؛ ولی سنگ‌ مادر شیست‎های گرگان به دلیل نزدیکی بیشتر به محل درازگودال اقیانوسی پهنه فرورانش پالئوتتیس، در تریاس میانی- پایانی (در رخداد سیمرین پیشین) دچار دگرگونی در رخساره شیست‌ سبز شده است. ویژگی‎های ژئوشیمیایی سنگ‎های آذرین موجود در این دو واحد سنگی، بیانگر منشأ گرفتن ماگمای سازنده آنها از ذوب بخشی 12 تا 16 درصدی یک گوشته غنی ‌شده گارنت لرزولیتی همانند محل منبع بازالت‎های جزایر اقیانوسی در رخساره گارنت ‌پریدوتیت، در ژرفاهای 100 تا110 کیلومتری است.