ملاحظات اخلاقی در نظریه بانکداری اسلامی

امروزه صنعت بانکداری یکی از مهم­ترین بخش­های هر اقتصادی محسوب می‌گردد؛ بانکداری اسلامی در مقام نظریه ملاحظات ارزشی و اخلاقی را با ساختار اقتصادی ترکیب می‌کند. بی‌تردید هر خدمتی که در بانکداری اسلامی ارائه می‌گردد نباید در تضاد با ملاحظات اخلاقی باشد. رسالت اصلی بانک­ها اتخاذ و استقرار روش­های بهینه تجهیز وتخصیص منابع و ارائه خدمات مالی در سطوح مختلف جامعه متناسب با نیازهای پیش­روست. بنابراین بر مبنای ملاحظات اخلاقی، بانک­های اسلامی برای فعالیت‌های مالی خود از روش‌هایی استفاده می­کنند که نه تنها با اصول اخلاقی سازگار است بلکه می‌تواند به تقویت آن­ها نیز کمک شایانی نماید. اساس نظریه بانکداری اسلامی، تسهیم سود، مشخص بودن مسیر مصرف منابع و نظارت بر عملیات بانکی است. منابع اولیه سهامداران بانکی و ورودی منابع توسط سپرده‌گذارن به بانکداری اسلامی نمی‌تواند منابع آلوده به ربا، رشوه و سایر اموال حرام باشد. از سوی دیگر بانکداری اسلامی منابع بانکی را به فعالیت­هایی سوق می­دهد که با ارزش­های اخلاقی هم­خوانی و یا لااقل با آن در تضاد نباشد، بر خلاف بانکداری متعارف که تنها به سود تسهیلات توجه دارد در نظریه بانکداری اسلامی علاوه بر سود­دهی تسهیلات به ملاحظات اخلاقی نیز توجه می‌شود. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که چگونه روش­های تجهیز و تخصیص منابع مالی در نظریه بانکداری اسلامی برملاحظات اخلاقی استوار است؟بر این اساس مقاله پیش­روکه ماهیت تحلیلی- توصیفی دارد، به­دنبال بررسی این فرضیه است که "در نظریه بانکداری اسلامی روش‌های تجهیز و تخصیص منابع با ملاحظات و ضوابط اخلاقی مطابقت دارند". بانکداری اسلامی با ترسیم اهداف و اصول خاصی، خود را ملزم به رعایت ملاحظات اخلاقی در کلیه فعالیت­های مالی از جمله تخصیص و تجهیز منابع کرده است که می­توان گفت ضوابط اخلاقی­ای همچون حذف ربا از عملیات بانکی در عرصه تجهیز و تخصیص منابع، تجهیز و تخصیص منابع براساس ملاحظات اخلاقی، عدم تخصیص منابع به فعالیت­های غیرمولد، توزیع عادلانه منابع، توزیع عادلانه سود، مشارکت در سود و زیان، امین بودن وکیل در قراردادهای بانکی را در فعالیت­های مالی خود مورد ملاحظه قرار می‌دهد. نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که  با توجه به مبتنی براصول شریعت بودن  فعالیت‌های مالی بانک­های اسلامی؛ روش­های مالی در نظریه بانکداری اسلامی هم از جهت اهداف و هم از جهت عملکرد، نه تنها در تضاد با ارزش های اخلاقی نیست بلکه همسو با ارزش­های اخلاقی می­باشد. زیرا التزام به اخلاق به عنوان بستری مناسب برای تحقق اهداف نظام بانکی در جامعه اسلامی و تعامل با مشتریان عمل خواهد نمود.