منظر پساصنعتی، عرصة نوین معماری منظر/ مروری بر اندیشه‌ها و رویکردها

شهر را می‌توان به مثابه ارگانیسمی زنده در نظر گرفت که در حال رشد و تکامل است و در این فرایند سلول‌ها و بافت‌ها به تدریج فرسوده شده، از بین می‌روند و دوباره جایگزین می‌شوند. توسعه شتاب‌آلود شهرهای بزرگ و رشد بی‌رویه حومه‌نشینی در دهه‌های اخیر، سبب شده صنایع سنگینی که به دلیل کیفیات محیطی نامطلوب خود، روزگاری خارج از بافت شهری قرار داشتند، امروزه با بافت‌های جدید محاصره شوند. این مسئله به تعطیلی یا انتقال آنها منجر شده ¬است؛ در نتیجه حفره‌های تهی در بستر شهر پدید می‌آید که به تعریف جدیدی از منظر شهری دست پیدا می‌کند. اراضی متروکه وسیع حاصل از این جابجایی در کالبد شهر که تحت عنوان عرصه‌های بازیافتی (Brownfield) نیز شناخته می‌شوند، اگرچه منشأ بروز معضلات گوناگون شهری و محیطی است، اما امروزه فرصت‌هایی طلایی در جهت احیای بافت‌های شهری و توسعه کیفیت فضا¬های شهری به شمار می‌آید. لازمه بالفعل کردن این قابلیت‌ها، درک مناظر تلف شده به عنوان پسماند طبیعی حاصل از رشد شهر و بخشی از منظر فرهنگی بشر شهرنشین است. بازیافت انطباق‌پذیر چنین مناظر تلف شده، به عنوان بخش گسترده‌ای از منظر شهر معاصر، از اساسی‌ترین چالش‌های پیش روی طراحان در قرن حاضر به شمار می‌آید. پرسش اینجاست که فرایند پیدایش این مناظر پسماند در ارتباط با روند شهری شدن جوامع به چه صورت است؟ چگونه می‌توان به درک صحیحی از این پدیده دست یافت و با آن مواجه شد؟ و معماری منظر در تعامل با شهر پساصنعتی چه رویکردهای نوینی را اتخاذ کرده ¬است و چه جایگاهی دارد؟ این نوشتار تلاش دارد با نگاه پدیدارشناسانه به منظر پساصنعتی و زمین‌های پسماند، رویکردهای مختلف معماری منظر در برخورد با این مناظر و میزان موفقیت هر‌یک از رویکردها در پاسخ‌گویی به نیازهای توسعه‌های نوین شهری را مورد نقد قرار دهد.