نقش کارست ژیپسی در انتقال آلاینده‌ها از سد باطله معدنی آق دره- تکاب

سد باطله آق دره که در 23 کیلومتری شمال تکاب در استان آذربایجان غربی واقع شده است، به منظور انباشت باطلة معدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سد در ساختگاهی احداث شده است‌که به علت وجود ژیپس در پی و بخش‌هایی از مخزن آن، ساختگاهی ویژه از دیدگاه ژئوتکنیک و مسائل زیست محیطی است و شایسته توجه خاص است. اگرچه تاکنون، ساختن سد روی ساختگاه ژیپسی منع نشده است، اما رفتار ژیپس در برابر آب ناشی از خاصیت انحلال آن همواره تهدیدبرانگیز، آسیب‌پذیر و هشداردهنده بوده است. در بخش‌هایی از کف مخزن و پی سد باطله آق دره، بخش گچی سازند قم قرار دارد که ویژگی‌های کارست مجرایی را داراست. در این مطالعه با استفاده از نتایج پایش زیست محیطی سد باطله و اندازه‌گیری بعضی از مشخصه‌های هیدروژئولوژی و هیدروژئوشیمی و بررسی‌های ژئوفیزیک به روش RI، نقش بخش گچی سازند قم در انتقال آلاینده سیانیدی سد باطله آق دره مورد مطالعه قرار گرفته است. محدودة مورد بررسی از نظر زمین ساخت منطقه‌‌ای فعال است. چشمه‌ها و مجاری انحلالی کارستی در بخش گچی سازند قم نیز در راستای شکستگی‌های موجود شکل گرفته‌اند. این مجاری نقش کنترل‌کننده‌ای بر جهت جریان آب زیرزمینی دارند و به دلیل توسعه آنها در ژیپس‌های پی و مخزن سد و ایجاد یک آبفروچاله در بخش جنوب غربی مخزن سد باطله، نشت آلاینده به پایین دست از طریق این مجاری انحلالی صورت گرفته است و موجب ارتباط هیدرولیکی بین بخش جنوب‌غربی مخزن سد باطله و چشمه‌های کارستی پایین دست شده‌اند.