نقض تمامیت‌ارضی ایران پس‌از مشروطه و تحلیل کنش‌های مقاومت‌آمیز علیه آن

چکیده این مقاله بر آن است تا ضمن بررسی موارد نقض تمامیت ارضی ایران در دوره زمانی 1324-1329هـ.ق/1906-1912م. چگونگی، ابعاد و زمینه‌های آن، کنش‌های مقاومت‌آمیز مردمی علیه نقض تمامیت ارضی را بر اساس آرای نظری مطرح در علوم اجتماعی مورد مطالعه قرار داده و ویژگی‌های آن را بر شمرد. بر این اساس مقاله حاضر بعنوان پژوهشی نظری تحلیل، واقعیت‌های تاریخی معتبر را با ارجاع به یافته‌های احصاء‌شده سنت مطالعات علوم‌اجتماعی مقاومت مورد تحلیل قرار‌داده‌است. نتیجه آن‌که تمامیت ارضی ایران در دوره زمانی مذکور توسط دولت‌های روسیه، بریتانیا و عثمانی بطور کوتاه و میان‌مدت مورد نقض قرار‌گرفته و کنش‌های مقاومت‌آمیز مردمی را به‌دنبال داشته است. کنشگران با درک تهدید امنیت ملی و وجود حس تحقیر اجتماعی در برابر قوای متجاوز، نقض تمامیت ارضی را به مثابه نوعی اِعمال قدرت دانسته و در شرایط فقدان نیروی دفاعی قوی، مجلس با‌ثبات، ضعف ساز‌و‌کارهای حکومتی و نابسامانی‌های سیاسی اقتصادی، کنش‌های خود را در قالب تحریم کالاهای کشورهای متجاوز، ترک جشن نوروز، تشکیل اجتماعات اعتراضی، تدوین و ارسال اعتراض‌نامه و ابراز همدردی با ساکنان مناطق مورد تهاجم در تضاد با وضع موجود به منصه ظهور رساندند. استفاده از اشکال روزمره مقاومت، بروز خلاقیت و نیز کنش‌گری در زمان مقتضی از دیگر ویژگی‌های این کنش‌های مقاومت‌آمیز است.