نگاهی تحلیلی و انتقادی به شهودگروی اخلاق‌شناختی تامس‌رید

در این مقاله کوشیده‌ام تا با روشی توصیفی- تحلیلی، ابتدا از نظریّۀ اخلاق‌شناختی تامس‌رید، فیلسوف اسکاتلندی سدۀ هجدهم، دربارۀ چگونگی ادراک و تصدیق ارزشها و هنجارهای اخلاقی، که به «شهودگروی مبتنی بر فهم عرفی» معروف است، توصیفی تحلیلی به دست دهم و از رهگذر چنین توصیف تحلیلی‌ای به این دو پرسش پاسخ دهم که «گستره و دامنۀ شهودگروی اخلاق‌شناختی رید تا کجاست؟» و «تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی چیست؟» سپس با توجّه به آن توصیف تحلیلی، کوشیده‌ام تا با بیان پاره‌ای از وجوه قوّت و وجوه ضعف نظریّۀ اخلاق‌شناختی رید نشان دهم که، اوّلاً، «آیا نظریّۀ اخلاق‌شناختی رید در توجیه اعتبار معرفت اخلاقی، نظریّه‌ای موجّه، دفاع‌پذیر و پذیرفتنی است یا نه؟» و، ثانیاً، «آیا تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی انسان‌ها تبیینی بسنده است یا نه؟» پاره‌ای از نتایج این مقاله، با توجّه به پرسشهایی که طرح کردم، عبارتند از: الف) شهودگروی اخلاق‌شناختی رید، از حیث گستره و دامنه‌اش، هم مفاهیم اخلاقی ارزشی و هم مفاهیم اخلاقی هنجاری را دربرمی‌گیرد. ب) رید منشاء خطای اخلاقی انسان‌ها را دو چیز دانسته است: یکی جهل و بی‌خبری فاعل عمل اخلاقی دربارۀ درستی یا نادرستی پاره‌ای از اعمال، و دیگری قصور و بی‌توجّهی وی دربارۀ عمل نکردن به مقتضای احکام اخلاقی اش. ج) شهودگروی اخلاق‌شناختی رید به سبب مبتنی بودنش بر نظریّۀ «اصالت کشف» دربارۀ مبادی تصوّری اخلاق و نیز به سبب ابتنایش بر مطلق انگاری اخلاقی وی دربارۀ مبادی تصدیقی اخلاق، نظریّه‌ای ناموجّه، دفاع ناپذیر و ناپذیرفتنی است. د) تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی انسان‌ها تبیینی نابسنده است.