هیدروکربن‌های حلقوی معطر (PAHs) در رسوبات رواناب شهری (مطالعه موردی شهر تهران)

هیدروکربن‌های حلقوی معطر (PAHs) به‌دلیل سمیت، پایداری، چربی‌دوستی، تجمع زیستی و اثرات سرطانزایی و جهش‌زایی مورد توجه ویژه هستند. رواناب‌های شهری مقادیر قابل توجهی ترکیبات PAHs دارند که انتقال آن‌ها به محیط‌های پذیرنده مخاطرات محیط زیستی و بهداشتی در پی دارد. به‌دلیل ویژگی آبگریزی، بیش‌تر این ترکیبات در محیط‌های آبی به‌صورت هم پیوند با ذرات معلق و رسوبات تجمع و انتقال می‌یابند. بنابراین ارزیابی رسوبات به‌عنوان یکی از محیط‌های موثر بر سرنوشت آنها اهمیت دارد. این پژوهش با هدف ارزیابی مقدار و منشا ترکیبات PAHs در رسوبات رواناب تهران انجام شده است. نمونه‌ها از سه زیرحوضه اصلی شهر تهران در اردیبهشت 1396 برداشت و غلظت 16 ترکیب PAHs و کربن آلی اندازه‌گیری و با پنج شاخص نسبت‌های تشخیصی، منابع انتشار محتمل آن‌ها تعیین شد. غلظت مجموع PAHs در گستره57 تا2/978 نانوگرم برگرم وزن خشک رسوب بود. پراکندگی غلظت کل ترکیبات در زیرحوضه 2(57 -6/976 نانوگرم برگرم) بهدلیل قرارگیری در مرکز شهر و تنوع منابع آلاینده نسبت به زیرحوضه 1(4/84- 2/773 نانوگرم بر گرم) و زیرحوضه 3(3/76- 2/978 نانوگرم بر گرم) بالاتر بود. همچنین، بین کربن آلی کل و غلظت PAHs همبستگی معنی‌دارو قوی وجود دارد، اما ضریب آن در هر زیرحوضه متفاوت است. در تمام ایستگاه‌ها به استثنای ایستگاه C1S27، ترکیبات 3 و 4 حلقه‌ای به‌ویژه کرایزن، فلئورانتن و پایرن غالب بودند. چهار شاخص منشاء ترکیبات را پایروژنیک و شاخصLMW/HMW در 30 درصدایستگاه‌ها منشاء پتروژنیک نشان داد. به‌طور کلی، به‌دلیل تراکم بالای جمعیت و ترافیک و فعالیت‌های انسانی، منابع پایروژنیک نسبت به پتروژنیک سهم غالب را دارند.