واکنش عملکرد و خصوصیات مورفولوژیکی تعدادی از ژنوتیپ‌های ماش (Vigna radiate L.) به تنش خشکی

   تنش خشکی یکی از مهم‏ترین مشکلات تولید گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه‏خشک جهان نظیر ایران می‏باشد.  در این بررسی که در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد، پاسخ عملکرد و خصوصیات مورفولژیک 8 ژنوتیپ ماش شامل Jalagon 17، Kopergaon، D45-6، Ilag S6A، MD 15-2، MY-17، Berken و Kiloga تحت تأثیر 5 سطح خشکی (3/0-، 3-، 6-، 9- و 12- بار) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. اعمال تنش خشکی پس از مرحله گیاهچه متناسب با سطوح پتانسیل خشکی که با استفاده از منحنی رطوبتی خاک اعمال شده بود، انجام شد. در این مطالعه ارتفاع گیاه، طول و تعداد شاخه‏های جانبی، تعداد برگ، تعداد گل و وزن غلاف درطول دوره رشد گیاه اندازه‏گیری گردید. تمام پارامترهای ذکر شده در مراحل اولیه تنش بین ژنوتیپ­ها تفاوت معنی‏داری از خود نشان دادند. با گذشت زمان اثرات خشکی بروز کرد و این پارامترها در پایان فصل رشد بین سطوح خشکی نیز تفاوت معنی‏دار داشتند. برتری سطح بدون تنش (3/0- بار) در طول فصل رشد در مورد این پارامترها همواره برقرار بود. از آن‏جا که تعداد گل تعیین‏کننده تعداد دانه و در نتیجه عملکرد می­باشد به نظر می­رسد پارامتر مطلوبی در ارزیابی ژنوتیپ­های متحمل به شرایط تنش باشد. اکثر پارامترهای اندازه‏گیری شده در پایان فصل رشد نیز بین سطوح خشکی،‌ ژنوتیپ­ها و اثرات متقابل آن‏ها تفاوت معنی‏داری نشان نداد. در مورد همه پارامترهای اندازه‏گیری شده در پایان فصل یک روند نزولی در راستای افزایش پتانسیل منفی مشاهده شد. برتری سطح بدون تنش خشکی 3/0- بار در این پارامترها نیز مشاهده شد. با توجه به نتایج آزمایش می­توان گفت که بهترین محدوده‌ تنش خشکی برای ارزیابی ژنوتیپ‏ها برای تحمل به تنش پتانسیل 3- تا 6- بار بود. در تنش­های شدیدتر خشکی، وزن غلاف، دانه و شاخص برداشت به حداقل رسید. بین ژنوتیپ­ها نیز در این مرحله تنوع زیادی مشاهده شد. اما ژنوتیپ­های MY-17، Berken وKiloga در میان سایر ژنوتیپ­ها از شاخص­های رشدی بالاتری برخوردار بودند. بعضی از ژنوتیپ­ها هم مثل D45-6، Ilag S6A و MD 15-2 به شرایط تنش پاسخ بهتری نشان دادند و در این شرایط شاخص­های رشدی آن‏ها کمتر تحت تأثیر تنش قرار گرفت.