ویژگی‌های متمایز عنصر مرگ از منظر صدرالمتألهین

حقیقت مرگ و معاد از مسائل بنیادین فلسفۀ صدرالمتألهین است. مرگ از نگاه او دارای سه ویژگی اصلی است: اولین ویژگی مرگ، عدمی‌نبودن آن است. این ویژگی با نگرش‌های مادی که بر اساس آن مرگ پایان حیات، اتمام زحمات آدمی و در نتیجه سبب پوچ‌بودن زندگی تلقی می‌شود، متفاوت است. با توجه به مشرب فلسفی صدرالمتألهین می‌توان فهمید که این ویژگی هیچ‌گاه از روی مصلحت‌جویی مطرح نشده است؛ بلکه نوعی تبیین واقعیت به شمار می‌آید. ویژگی دیگر مرگ از نگاه صدرایی امکان‌آفرینی آن برای زندگی دنیوی است که با لحاظ غایت در آن سوی نشئۀ دنیوی تحقق می‌یابد. از این رو دنیا از نظر وی و برخلاف نگاه‌های الحادی، هیچ‌گاه ارزش غایت‌بودن را ندارد و تنها محلی برای دست‌یابی به غایتی برتر است. همچنین، مرگ از نظر صدرالمتألهین حتی سبب سکون و توقف نیست، بلکه ارمغان‌آور تکاملی است که از ارتقای معرفتی و وجودی شروع و تا وصول به کمال مطلق حق، استمرار می‌یابد. این سه عنصر نمای مرگ را نه تنها از صورتی دهشت‌زا و رعب‌آور خارج می‌کند، بلکه ارمغان‌آور معنا و ارزش برای زندگی است.