پدیدارشناسی تجربۀ زیباشناختی مکان: مطالعة موردی میدان نقش جهان

مفهوم زیبایی یکی از مناقشه­­برانگیزترین مفاهیم فلسفی در تاریخ اندیشه است. فیلسوفان بسیاری کوشیده‌اند این مفهوم را تعریف و صورت­بندی کنند. در این پژوهش به دنبال مفهوم زیبایی و تجربۀ زیباشناختی بودیم اما نمی­خواستیم صرفا آن را از لا­به­لای متون فیلسوفان استخراج کنیم بلکه کوشیدیم به مفهوم زیبایی از خلال تجربۀ زیستۀ انسان­ها دست یابیم. برای چنین پژوهشی، مکان و معماری را انتخاب کردیم تا افراد ادراک و تجربه‌زیباشناختی­شان را از زیبایی یک بنای خاص- در این­جا نقش­جهان- توصیف کنند. بنابراین ما در این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش هستیم که معنای تجربۀ زیباشناختی مشارکت­کنندگان از میدان نقش‌جهان چیست؟ برای یافتن پاسخ این پرسش از روش «پدیدارشناسی» بر اساس الگوی «ماکس ون منن» استفاده کردیم. این پژوهش از دو بخش نظری و میدانی تشکیل شده است. ابتدا مطالعات نظری مفصلی دربارۀ پیشینۀ پدیدارشناسی فلسفی، کاربرد آن در حوزه­های مختلف از جمله مکان و معماری و پدیدارشناسی به عنوان روش پژوهش کیفی انجام دادیم. سپس در بخش میدانی به مشاهده و مصاحبۀ نیمه­ساختار یافته و باز با 58 نفر مشارکت­کننده پرداختیم. سپس گفت‌وگوها را خارج­نویسی کردیم و بر اساس مبانی نظری تحقیق به طبقه‌بندی و تحلیل داده­ها پرداختیم. در این مرحله به 30 مؤلفه دست یافتیم که سبب شکل­گیری ادراک زیباشناختی مشارکت­کنندگان از میدان نقش‌جهان می­شود. در آخرین مرحله به جمع­بندی و نتیجه­گیری یافته­های پژوهش پرداختیم. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که تجربۀ زیباشناختی مشارکت­کنندگان این پژوهش بر اساس تجربۀ زیسته­شان در مکان مشخصی به نام نقش­جهان دستِ کم به 16 مقولۀ اصلی وابسته است.