پهنه‌بندی گردشگری متکی به طبیعت مبتنی بر معیارهای محیط‌زیستی: مطالعۀ موردی شهرستان خاتم، استان یزد

گردشگری به‌مثابۀ صنعتی روبه‌رشد، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، به توجه خاص نیاز دارد. طی چند دهۀ اخیر، گردشگری متکی به طبیعت بیشترین رشد را در بین شاخه‌های گوناگون این صنعت داشته است و پیش‌بینی می‌شود این رشد با سرعت بیشتری ادامه یابد. تقاضا برای گردشگری در طبیعت برنامه‌ریزی همه‌جانبه و توجه به محیط‌زیست و جلوگیری از تخریب آن را ضروری ساخته است. هدف تحقیق حاضر برنامه‌ریزی گردشگری متکی به طبیعت در مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی کشور است و شهرستان خاتم در جنوب استان یزد برای این تحقیق انتخاب شد. در گام نخست این تحقیق، از تجربیات جهانی و مطالعات داخلی برای دستیابی به مجموعه‌ای از معیارهای گزینش عرصه‌های طبیعت‌گردی استفاده شد. جمع‌بندی مطالعات فوق و تعیین معیارهای گزینش عرصه‌های طبیعت‌گردی در مناطق خشک و بیابانی با استفاده از روش دلفی انجام شد. این تلاش به معرفی 11 معیار و 29 زیرمعیار انجامید که هر معیار با تعیین درجۀ اهمیت و درصد اهمیت وزن‌دهی و اولویت‌بندی شد. هر معیار می‌توانست با یک تا چهار زیرمعیار و هر زیرمعیار با یک شاخص اندازه‌گیری و نقشه‌سازی شود. برای تعیین اقلیم آسایش گردشگری و محدودیت زمانی از زیرمعیارهای مربوط به اقلیم استفاده شد. برای زیرمعیارهای مکانی در محیط GIS نقشه‌های موضوعی تهیه شد و، با استفاده از روش ارزیابی چندمعیارۀ مکانی (SMCE) برای گزینش مکان‌های مناسب گردشگری طبیعی، چهار پهنۀ مناسب در منطقۀ مورد مطالعه شناسایی شدند. در مجموع، چهار پهنه با مساحتی برابر با 17 هزار و 278 هکتار، حدود 5 درصد منطقۀ مورد مطالعه، برای توسعۀ گردشگری طبیعی تعیین شدند. پهنه‌های فوق با روش TOPSIS و با تعیین فاصله با گزینۀ ایده‌آل فرضی و با استفاده از زیرمعیارهای مؤثر بر کیفیت گردشگری طبیعی اولویت‌بندی شدند. به این ترتیب، کوچک‌ترین پهنه بالاترین اولویت را به‌خود اختصاص داد. در این تحقیق، محدودیت حاکم بر فعالیت‌های گردشگری با پرسش از گردشگران متقاضی تفرج بیابانی تعیین و برای پهنه‌های منطقه در چارچوب گردشگری پایدار بیابانی توصیه شد.