پژواکی از سنگ‌نوشته‌های داریوش بزرگ در «اخبار البُلدان» ابن‌فَقیه هَمَدانی

ابوعبدالله احمد بن محمّد بن اسحاق به ابراهیم هَمَدانی ـ ابن‌فَقیه هَمَدانی، جغرافیدان ایرانی (نزدیک به: 255-330ﻫ. ق.) در کتاب ارزشمند خود «اخبار البُلدان» که احتمالاً در 290ﻫ. ق./ 903م. نوشته شده است، ترجمۀ متن دو سنگ‌نوشته در دامنۀ کوه الوند همدان (= سنگ‌نوشته‌های گنج‌نامه) را آورده است. با وجود این، ترجمۀ او کوچک‌ترین همانندی‌ای با متن سنگ‌نوشته‌های داریوش بزرگ و خشایارشا در دامنۀ کوه الوند ندارد و آشکارا پژواکی از محتوای سنگ‌نوشتۀ داریوش بزرگ در کوه بیستون و سنگ‌نوشتۀ آرامگاه او در نقش رستم پارس است. هدفِ این پژوهش پاسخ به این پرسش است که چرا هنوز در سدۀ سوم ﻫجری قمری از بین همۀ سنگ‌نوشته‌های هخامنشیان، تنها بازتابی از دو سنگ‌نوشتة بیستون و آرامگاه داریوش بزرگ در خاطرۀ مردم همدان وجود داشته است و ابن‌فَقیه هَمَدانی پژواکی از سنگ‌نوشته‌های بیستون و نقش رستم داریوش بزرگ را به عنوان ترجمۀ سنگ‌نوشته‌های کوه الوند آورده است.