پیوندهای کلانشهری و تحولات کالبدی- فضایی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: دهستان محمدآباد کرج

روابط و تعاملات گسترده و متنوع روستایی – شهری به شکل جریان جمعیت، کالا، ‌سرمایه، اطلاعات، نوآوری و عقاید اثرات مهمی بر سکونتگاه‌های انسانی می گذارد. بسیاری از تحولاتی که در شهرها و روستاها پدید می آید، نتیجه میزان و چگونگی این تعاملاتی است که بین این فضاها وجود دارد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی عوامل و مکانیزم‌های تأثیر‌گذار بر پیوندهای روستایی – شهری میان کلانشهر کرج و روستاهای پیرامونی و تأثیر این پیوندها بر فضای روستایی در چارچوب رویکرد شبکه منطقه‌ای است. جامعه آماری پژوهش را 11 روستای دهستان محمدآباد تشکیل می دهند که از این میان شش روستا با استفاده از روش تخمینی به‌عنوان نمونه موردی تحقیق برگزیده شده‌اند. همچنین با توجه به هدف تحقیق، از بین خانوارهای روستاهای منتخب، 342 خانوار به‌عنوان نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردیده‌اند. نمونه‌های تحقیق (اعم از روستا و خانوار) به ترتیب با استفاده از روش های نمونه‌گیری فاصله‌ای و تصادفی انتخاب شده‌اند. جمع آوری اطلاعات در این مقاله بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. در بررسی‌های میدانی با استفاده از فنون پرسشگری و مشاهده و ابزاری همچون پرسشنامه و کارت مشاهده داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز گرد‌آوری گردیده است. در تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از آمار توصیفی و استنباطی، تکنیک TOPSIS و ابزار نرم افزاری  SPSS بهره گرفته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جریانات فضایی به‌ویژه جریان سرمایه و مردم (جمعیت) که زمینه تعاملات روستایی – شهر قدرتمندی را در ناحیه مورد مطالعه فراهم نموده، تحول کالبد - فضایی (نظام کاربری اراضی، مسکن و ...) در این ناحیه را نیز در پی داشته است. ولی این تحولات در همه ابعاد و همه روستاهای ناحیه مثبت نبوده و تحولات منفی را نیز (نظیر تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی، گسترش الگوی مسکن شهری) در پی داشته است. در واقع، عدم وجود برنامه‌ریزی توسعه فضایی برای نظم‌دهی به چگونگی روابط و پیوندها و به‌دنبال آن کم توجهی به نقش شهر کرج و روستاهای پیرامونی، موجب شده تا نتوانیم جریانات و عوامل شکل‌دهنده و تأثیر‌گذار بر این پیوندها را طوری هدایت کنیم که زمینه‌ساز توسعه در این ناحیه باشد.