کاربرد شاخص کمبود توام (JDI) در تحلیل خشکسالی‌های حاشیه جنوبی دریای خزر

خشک‌سالی پدیده‌ای اقلیمی است که به‌کندی شروع می‌شود و طبیعتی پنهان دارد. مدت زمان وقوع آن طولانی است و خسارت‌های ناشی از آن در بخش‌های مختلف، مانند کشاورزی و محیط ‌زیست و اقتصاد، به صورت تدریجی ظاهر می‌شود. پایش و پیش‏بینی خشک‌سالی‏ها، به‌ویژه تعیین دقیق زمان شروع و تداوم آن، در مدیریت منابع آبی و برنامه‏ریزی جهت کاهش آثار مخرب خشک‌سالی اهمیتی ویژه دارد. در این مطالعه، خشک‌سالی‏های سه استان گلستان، گیلان و مازندران (استان‏های حاشیة دریای خزر) با استفاده از شاخص کمبود توأم (JDI) ارزیابی شد. همچنین عملکرد شاخص JDI با دو شاخص بارش استانداردشده (SPI) و SPI اصلاح‌شده () مقایسه شد. بدین منظور، از داده‏های بارش ماهیانة پنج ایستگاه سینوپتیک بابلسر، بندرانزلی، رامسر، گرگان، و رشت، در دورة آماری 1971 تا 2011، برای محاسبة شاخص‌های مورد بررسی استفاده شد. نتایج نشان داد در سال‏های اخیر تعداد ماه‏های خشک در منطقة مطالعه‌شده افزایش یافته است؛ طوری که در همة ایستگاه‏ها (به جز بابلسر) درصد ماه‏های خشک به بیش از 50 درصد در دَه سال اخیر (2002ـ 2011) رسیده است. بر اساس محاسبات انجام‌شده برای شاخص‏های JDI و SPI و ، هر چه فاصلة ایستگاه‏ها از دریای خزر بیشتر می‏شود مقدار خشکی‏ها و کمبود بارش نیز افزایش می‏یابد. همچنین، نتایج نشان داد شاخص JDI، علاوه بر توصیف علمی وضعیت کلی خشک‌سالی، قابلیت مشخص کردن ظهور (آغاز) خشک‌سالی‏ها و نیز خشک‌سالی‏های طولانی‌مدت را دارد و ارزیابی وضعیت خشک‌سالی را به صورت ماه‌به‌ماه میسر می‏سازد.