کاربرد مدل سازی معادله ساختاری در پژوهشهای کتابداری و اطلاع رسانی: ساخت و آزمون نظریه ها

در بسیاری از پژوهشهای کتابداری و اطلاع‌رسانی، بویژه در حوزه‏های مربوط به نگرش و رفتار، همزمان چند متغیر بررسی می‌شود. ماهیت این متغیرها به گونه‏ای است که به سادگی قابل مشاهده و اندازه‏گیری نیست (این‌گونه متغیرها را سازه مفهومی یا متغیر پنهان می‏نامند). پژوهشگران متغیرهای پنهان را از طریق شاخصهای قابل اندازه‏گیری تخمین می‏زنند. این تخمین همواره با خطا همراه است. هدف اغلب آنان بررسی رابطه علّی بین چند متغیر پنهان، با استفاده از متغیرهای قابل مشاهده است. به طور سنتی، روشهای آماری تحلیل واریانس، رگرسیون، تحلیل عامل و تحلیل مسیر را برای این‌ گونه مطالعات به کار برده‏اند. روش «مدل‏سازی معادله ساختاری» ابزار آماری نسبتاً نویی است که علاوه بر امکان انجام تحلیلهای قبلی، اندازه‏گیری خطای تخمین متغیرهای قابل مشاهده و پنهان، تغییر یا اصلاح مدل پیش‏بینی شده بر مبنای مطالعات نظری، و امکان انتخاب مناسب‏ترین مدل را فراهم نموده است. این ابزار برای انجام پژوهش‏ در زمینة مدلهای نظری حوزة علوم انسانی، به دو شیوة تأییدی و اکتشافی، پیشنهاد شده است. این مقاله با استفاده از تحلیل محتوای 178 مقالة علمی، دو هدف را دنبال می‏کند: 1. آشنا ساختن پژوهشگران کتابداری و اطلاع‏رسانی با مبانی نظری، شرایط و مراحل استفاده از مدل‏سازی معادله ساختاری در تحلیل مدلهای نظری 2. روشن نمودن وضعیت استفاده از این روش در حوزه کتابداری و اطلاع‏رسانی و شناسایی حوزه‏ها، موضوعها، متغیرها، و چارچوبهای نظری که با این روش اندازه‏گیری و آزمون شده است.