محمد امیر احمدزاده
استادیار، پژوهشکدۀ تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
[ 1 ] - بازتابِ عینیت تاریخی در ادبیات سیاسی عصر نهضت (1357- 1342)
نوشتار پیش بر طرح این مسئله متمرکز است که چرا و متأثر از چه عواملی، شاهد ایفای نقش اجتماعی ادبیات شفاهی و نوشتاری در پروسۀ عصر نهضت هستیم؟ براساس الگوی تحلیل روایت متن و جامعه‌شناسی منابع، نتایج بررسی نشان میدهد که مضمون‌های تاریخی همواره از محورهای بحث در متون ادبی بوده‌اند؛ اما ادبیات جدید ایران، از وقایع مهم تاریخی ازجمله انقلاب مشروطیت، جنبش ملی‌شدن صنعت نفت، کودتای 28 مرداد 1332 و حوادث ع...
[ 2 ] - بررسی و نقد کتاب طبقة متوسط
مهمترین رخداد تاریخی، که در پرتو آن رشد شهرنشینی و طبقه‌بندی اجتماعی ایران تحت تأثیر قرار گرفت، انقلاب مشروطه است. طرح مفاهیم جدیدی از جمله دولت ـ ملت، تأسیس مراکز آموزشی جدید با هدف توسعۀ دولتی آموزش نوین، تأسیس نهاد قانون‌گذاری و وارد شدن برخی گروه‌‌های اجتماعی به عرصۀ کنش‌گری مدرن با هدف توسعۀ حوزۀ عمومی، شأن تاریخی پیدا کردن اجتماع، و رشد تاریخ‌نگاری توده‌ها و گروه‌‌های خاموش جامعه بر ا...
[ 3 ] - دانش کشاورزی در اندلس بر مبنای الفلاحة الاندلسیة ابنعوّام
کتاب الفلاحة الأندلسیة ابنعوّام اشبیلی مهمترین اثر در قرون وسطا در زمینۀ کشاورزی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی روش ابنعوّام در ارزیابی، تدوین، و نگارش دانش کشاورزی می‌پردازد و به این پرسش‌ها پاسخ میدهد که جایگاه کتاب ابنعوّام در دانش کشاورزی دورۀ اسلامی چیست؟ ابن‌عوام چه تأثیری از پیشینیان گرفته، و چه تأثیری بر آیندگان گذاشته است؟ دستاورد تحقیق نشان میدهد که روش نگارش ...
[ 4 ] - مراحل سه گانه تحول دولت در ایران دوره ناصرالدین شاه قاجار
دوره ناصرالدین شاه از منظر اندیشه و کنش سیاسی دربردارندة وضعیت گذار از سلطنت مطلقه به سبک جدید است. این دگرگونی در قالب ظهور سوژههای جدید و طرح گزارة دولت مدرن و جدایی دولت از دربار هویدا شد. مسئله نوشتار حاضر در قالب پرسشهای زیرصورت‌بندی و طراحی میشود که گفتمان دولت مدرن در دوره ناصری چه بود؟ گزارههای این گفتمان به کدام امر ارجاع میدهد و چه سوژههایی به بیان گزارههای آن پرداختند؟ استراتژ...
[ 5 ] - اهمیت کاربرد الگوها و روش‌های تحلیل اسناد در پژوهش تاریخی
یکی از مباحث مطرح در پژوهشهای تاریخیِ دوره معاصر، غفلت از منابع سندی و مراجعۀ اغلب محققان به منابع تألیفی است. حوزۀ مطالعات تاریخی، بهدلیل تنوع و تکثر منابع معرفتی (نوشتاری) از یکسو و تغییر بینش مورخانه از رویکرد ادیب- مورخان به رویکردهای بینارشته‌ای ازسویدیگر، نوعی فاصله گرفتنِ محققان در توجه به منابع تاریخی (ازجمله اسناد تاریخی) را درپی داشته است. با توجه به این دغدغۀ مأخذشناختی، طرح این مس...
[ 6 ] - بررسی مسائل اقتصاد سنتی در سیستان و بلوچستاندورة قاجار
بررسی مسائل تاریخی و بومی سیستان، یعنی بخشی از جغرافیای تاریخی و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی ایران به‌ویژه در تاریخ دوران معاصر حائز کمال اهمیت است؛ محوریت این مقاله بر نظریه‌ای استوار است که عامل اقتصادی و به تعبیر دقیق‌تر، مناسبات تولیدی جامعه را علت اصلی شکل‌‌نگرفتن مناسبات جدید اقتصادی و توسعه‌نیافتگی در ایران می‌داند. براساس نظریة شیوة تولید آسیایی، مناسبات سیاسی و اجتماعی جامعه عامل مهم توس...
[ 7 ] - بازنمایی آیین عیاری در داستان امیرارسلان دوره ناصرالدین شاه قاجار
یکی از مهم ترین منابع تاریخ فرهنگی- اجتماعی ایران، مطالعه داستانهای عامیانه هر دوره تاریخی است. داستان سرایان با توجه به اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی زمان خود داستانی را ساخته و پرداخته میکنند؛ در این میان آداب و رسوم و آیینهای زنده و پویای آن دوره خودنمایی میکند. یکی از آیینهای ایرانی که در داستانهای دورههای مختلف تاریخی به وفور دیده میشود، آیین عیاری است. این آیین که از ایران ...
[ 8 ] - تأثیر گفتمان ملی‌گرایی بر بازنمایی ایران باستان در تاریخ‌نگاری جدید دوره قاجار ( مطالعه موردی نامه خسروان اثر جلال الدین میرزا قاجار)
نخستین تأثیر و تاثرات از گفتمان ملی گرایی و تلاش برای صورت‌بندی تاریخ متناسب با آن، از اواسط سلسله قاجار (اوایل دوره ناصری) در ایران شکل گرفت. برای روشنفکران و تجددخواهان این دوره، ایدئولوژی ملی‌گرایی، یکی از مهمترین سرچشمه‌ها و نشانه‌های قدرت دول اروپایی بود. جلال‌الدین میرزا، شاهزاده قاجاری از نخستین نویسندگان و مورخانی است که بازنویسی تاریخ ایران مبتنی بر منابع جدید و با رویکرد باستان‌گرای...
[ 9 ] - کارخانه آبگینه قزوین؛ تأسیس، بهرهبرداری، و دوران اوج (۱۳۴۳-۱۳۵۴)
دهه چهل خورشیدی در تاریخ اقتصادی معاصر ما به دهه طلایی رشد صنایع و خصوصی سازی مشهور است. یکی از صنایعی که در این دهه همگام با تکنولوژی جهانی پیش رفت صنعت شیشه بود. کارخانه آبگینه قزوین که از ۱۳۴۳ نخستین سنگ بنای آن نهاده شد در پایان این دهه به یکی از سه کارخانه شیشه بزرگ ایران تبدیل شد که در تحولات اقتصادی نقش به‌سزایی داشت. این پژوهش استقرایی، با بررسی موردی کارخانه آبگینه قزوین از تاسیس تا به...
[ 10 ] - ریشههای علمی−فکری پیدایش تاریخ فرهنگی
تاریخ فرهنگ در ایران در چارچوب دانش تاریخ و جامعه شناسی مورد مطالعه و تحقیقات مختلف واقع شده است اما رویکرد فرهنگی به مقوله‌ها و موضوعات تاریخی از پیشینه چندانی برخوردار نیست. تغییر در شیوه‌های مطالعات تاریخی با سایر علوم به ویژه علوم اجتماعی، زمینه‌ای را فراهم کرد تا «تاریخ‌نگاری»، از شیوه‌های سنتی‌اش فاصله گرفته و جای خود را به «پژوهشهای تاریخی» بدهد. نوشتار حاضر با روش توصیفی– تحلیلی بر آن ...
[ 11 ] - چرخش از بدن به مثابه امر الهیاتی به سوی رویکرد فرهنگی- اجتماعی به آن: مطالعه‌ای در بابِ درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران
خوانش فرهنگی- اجتماعی یکی از مهمترین رویکردهای تاریخ فرهنگی است که در کتابِ «درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران» برجسته شده است. در این نوشتار، بررسی روش شناسی و محتوای متن اثر یادشده با این پرسش آغاز می شود که بهرهگیری از رویکرد گفتمانی در تاریخ فرهنگی بدن چه تاثیری در نگاه مولفان کتاب و خوانش آنان از منابع و رخدادهای تاریخ ایران داشته و نقاط قوت و ضعف آن کدام است؟. با بکارگیری رویکرد انتقاد...
نویسندگان همکار