حامد اختیاری
مدیر مسئول
[ 1 ] - ارزش‌های محوری ما در تولید دانش چه هستند؟
شبکه‌ی علمی دانش اعتیاد در ایران رو به گسترش است و تعداد علاقه‌مندان پیوستن به این شبکه و تولید دانش سودمند رو به فزونی است. در کنگره‌ی دانش اعتیاد امسال، یعنی دهمین کنگره، پیش‌بینی می‌کنیم بیش از هزار خلاصه مقاله و بیش از سه هزار شرکت‌کننده حضور فعال داشته باشند. اما در کنار گسترش کمیّت، بهبود کیفیت، امر مهمی است که نباید فراموش شود. یکی از لازمه‌های بهبود کیفیت تولیدات علمی، وجود یک نظام ارزشی...
[ 2 ] - درمان بیماری اعتیاد؛ شاخص‌ها، اهداف و مسیر بهبودی
تاکنون، سوالات بسیاری در دانش اعتیاد مطرح شده‌اند اما شاید اساسی‌ترین آن‌ها، دو مورد ذیل باشد:1. چگونه با مصرف مواد مختلف، بیماری اعتیاد شکل می‌گیرد و پیشرفت می‌کند؟2. چگونه فرایند بهبودی بیماری اعتیاد، با مداخلات مختلف شکل می‌گیرد و پیشرفت می‌کند؟در سال‌های گذشته، مطالعات بسیاری برای پاسخ‌گویی به این دو سوال درباره‌ی ایجاد و سپس بهبودی اعتیاد انجام شده است. نگارنده‌ی این مقال...
[ 3 ] - همکاری طب اعتیاد و علوم اعصاب شناختی؛ پیوندی از نوع بازتوانی شناختی
بازتوانی شناختی در طب اعتیاد، موج جدیدی از روش‌های درمانی است که از حدود دو دهه‌ی پیش بسیار مورد توجه محققان و برخی از درمانگران حوزه‌ی اعتیاد قرار گرفته است. انعکاس یافته‌های امیدوار‌کننده و مثبت در پی انتشار نتایج مطالعات، نسبت به گذشته نگرش تعداد بیشتری از درمانگران این حوزه را تغییر داده و آن‌ها را تشویق به انجام پژوهش‌‌های بیشتر در این خصوص کرده است. چنان‌که امروز شاهد سیر افزایشی ثبت مطا...
[ 4 ] - ولع مصرف مواد؛ هدف‌گذاری و اجرای درمان براساس یافته‌های علوم اعصاب شناختی1
ولع به مصرف مواد پدیده‌ای بسیار مهم، اما هنوز ناشناخته، در اعتیاد است. ولع را می‌توان یک پاسخ هیجانی- انگیزشی به بازه‌ی وسیعی از نشانه‌ها، از نشانه‌های درونی گرفته تا نشانه‌های بیرونی در محیط و از نشانه‌های مرتبط با مواد تا رویدادهای عاطفی با بار عاطفی یا همراه با استرس، در نظر گرفت. حسی که افراد از ولع دارند، حالتی اجباری یا اشتهایی است که می‌توان آن را به عنوان یک جزء از این فرایند چندبعدی در...
[ 5 ] - ولع مصرف مواد؛ هدف‌گذاری برای ترکیب درمان‌های شناختی، الکتریکی و شیمیایی در طب اعتیاد
ولع مصرف همیشه به عنوان بخش مهمی از پدیده‌ی اعتیاد به مواد، مورد کنکاش پژوهشگران و درمانگران حوزه‌ی طب اعتیاد بوده است. هر درمانگر خبره‌ای در حوزه‌ی اعتیاد، تجربه کرده است که ولع، به عنوان احساس تمایل یا نیاز شدید و غیرقابل کنترل برای مصرف مواد، حتی ممکن است بعد از ماه‌ها و سال‌ها پاکی، گریبان‌گیر بیماران شود. ولع، تجربه‌ای شخصی است که اگرچه به راحتی قابل سنجش و تحلیل محتوا نیست، اما پدیده‌ای م...
[ 6 ] - هدف‌های عصبی‌شناختی در درمان بیماری اعتیاد؛ جابه‌جایی پارادایم از رفتار به شناخت
حدود هزار سال پیش، بوعلی سینا در سرزمین ما ایران، از پنج ابزار مشاهده، لمس، دق، شنیدن و مصاحبه با بیماران برای تشخیص انواع بیماری‌های قلبی بهره برده است. اما اکنون برای متخصصان قلب و عروق حتی تصور یک روز فعالیت بالینی بدون بهره‌گیری از ابزارهایی نظیر نوار قلب، اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی مقدور نیست. پیشرفت دانش علوم اعصاب شناختی و تصویر‌برداری مغزی در دهه‌ی گذشته، امیدهایی جدی را برای یک تحول ...
[ 7 ] - ظهور نسل جدید روان‌درمانی‌های مبتنی بر علوم اعصاب شناختی؛ امیدهایی برای روان‌درمانی‌های عصبی- شناختی در اعتیاد
مداخلات روان‌شناختی با هدف تغییر تعامل انسان‌ها با خود، اطرافیان و محیط، سابقه‌ای طولانی در تاریخ بشری دارند. تخمین زده می‌شود که در حال حاضر بیش از 500 مکتب «سایکوتراپی» یا روان‌درمانی در جهان، مدعی مسیری منحصر‌به‌فرد در مداخلات روان‌شناختی هستند. طراحی، ابداع و معرفی هر مکتب، شیوه یا مداخله‌ی روان‌شناختی، مبتنی بر یک یا چند چهارچوب نظری و مجموعه‌ای از شواهد تجربی است. شواهد تجربی حمایت‌کننده ...
[ 8 ] - آیا نظام بهداشت و درمان کشور آمادگی پذیرش «متخصصان طب اعتیاد» را دارد؟
در معماری کنونی نیروی انسانی دخیل در طب اعتیاد در ایران، بار اصلی بر دوش پزشکان عمومی درمانگر در چهارچوب مراکز سرپایی خصوصی قرار دارد. مسئولان محترم وزارت بهداشت، تلاش ارزشمندی را برای دخیل ساختن شبکه‌ی خدمات بهداشت عمومی و پزشکان خانواده در فرآیند غربالگری و مداخلات اولیه و کوتاه در درمان اعتیاد آغاز نموده‌اند. امید می‌رود این «طرح ادغام»، گستردگی ارائه‌ی خدمات درمان بیماری اعتیاد را افزایش ده...
[ 9 ] - سیر تکامل طب اعتیاد ایران در چهار مرحله؛ آیا الکل داستان را از سرخط شروع خواهد کرد؟
اولین کنگره‌ی بین‌المللی الکل در شهر مقدس مشهد با تلاش‌های دوست و همکار ارجمند و سم‌شناس بالینی برجسته جناب آقای دکتر رضا افشاری در تاریخ 31 اردیبهشت الی 2 خرداد ماه برگزار گردید. الحق زحمات دکتر افشاری و همکارانشان بالاخص جناب آقای دکتر زوار به بار نشسته بود و کنگره با شرایطی آبرومند و با سخنرانی‌های متعدد و متنوع اجرا شد. بنده نیز به لطف دوستان و نه به سبب تجربه و دانش، به عنوان یکی از سخنرا...
[ 10 ] - چالش‌های بلوغ کودک ده‌ساله‌ی درمان نگهدارنده در ایران
شاید ده سال قبل که مرکز ملی مطالعات اعتیاد، اولین ماه‌های فعالیت خود را سپری می‌کرد و اولین مطالعات بالینی را برای به‌کارگیری متادون و بوپرنورفین در درمان نگهدارنده‌ی اعتیاد به مواد افیونی مدیریت می‌نمود، هیچ کس تصور نمی‌کرد که پس از گذشت تنها ده سال، شاهد یک شبکه از مراکز درمان نگهدارنده با بیش از چهارهزار مرکز درمانی و پانزده هزار درمانگر فعال در این حوزه باشیم. اما این آرزو به حقیقت پیوست و ...
[ 11 ] - رفتارهای اعتیادی و طب اعتیاد؛ مروری بر فرصت‌ها و نگرانی‌ها در ده پرده
بحث پیرامون موضوع پرونده‌ی ویژه‌ی شماره‌ی سوم فصلنامه‌ی طب اعتیاد، چند روزی در میان اعضای دبیرخانه به درازا کشید. عده‌ای از دوستان، پرداختن به «ظرافت‌های درمان نگهدارنده» را به عنوان مهم‌ترین نقطه‌ی قوت شبکه‌ی ملی درمان اعتیاد که در چند سال اخیر به شدت تضعیف شده است، پیشنهاد می‌کردند. اما فضای کنگره‌ی دانش اعتیاد در شهریورماه با بیش از 1700 نفر شرکت‌کننده و سؤالات و مباحث مطرح شده، تیم دبیرخانه...
[ 12 ] - وابستگی به مت‌آمفتامین و بازتوانی مغزی؛ آیا بیماران وابسته به مت‌آمفتامین مانند افراد دچار صدمه یا سکته مغزی نیازمند بازتوانی شناختی هستند؟
به خاطر دارم که در سال‌های ابتدایی دانشکده‌ی پزشکی، این‌گونه به ما آموزش می‌دادند که «نورون‌ها» به عنوان سلول‌های بسیار تخصص‌یافته، فاقد توانایی تقسیم و یا ترمیم هستند. به همین دلیل آسیب‌های وارد شده به بافت‌های عصبی غیرقابل اصلاح است. اما دانش علوم اعصاب در دهه‌ی گذشته نشان داد که سلول‌های عصبی نه تنها توانایی ترمیم دارند، بلکه حتی در مواردی به وسیله‌ی سلول‌های بنیادین جایگزین می‌شوند. این توا...
[ 13 ] - آیا ماتریکس کافی است؟ نگاهی به رویکردهای نوین روان درمانی در وابستگی به محرک‌ها
اخیراً و با همت وزارت بهداشت، دو گونه از بسته‌های مداخلات روان‌شناختی برای وابستگان به ماده‌ی مت‌آمفتامین (شیشه) منتشر و توزیع گردیده است. این بسته‌ها بر اساس مرجع اوّلیه‌ی خود به «ماتریکس» معروف هستند. ورود این دو گونه از مداخلات روان‌شناختی در عرصه‌ی درمان اعتیاد کشور را باید به فال نیک گرفت و از کلیه‌ی دست‌اندرکاران طراحی، تولید و توزیع آن‌ها قدردانی نمود. اما حضور این دو بسته در مراکز ...
[ 14 ] - فصلنامه‌ی طب اعتیاد؛ ده چالش اصلی فرا روی شبکه‌ی درمان اعتیاد در ایران
شبکه‌ی درمان اعتیاد در ایران با نزدیک به سه هزار مرکز درمانی سرپایی، هزار مرکز درمان اقامتی، چند مرکز درمان بستری تخصصی و عمومی و بیش از ده هزار درمانگر در جایگاه پزشک، روان‌شناس، روان‌پزشک، پرستار و مددیار، یکی از مهم‌ترین اجزای سازمان بهداشت و درمان در کشور می‌باشد، اگرچه ممکن است اصلاً «به حساب نیاید»! این شبکه، که در طی ده سال تلاش مجموعه‌های دانشگاهی و دولتی طراحی و فعال شده است، با چالش‌ها...
[ 15 ] - اعتیاد به شیشه، سیلی که ما را با خود برد!
شماره‌ی دهم فصلنامه‌ى اعتیاد در تابستان سال 1389 براى چاپ آماده بود. اما گفت وگوهاى پیرامون فصلنامه در مرکز ملى مطالعات اعتیاد، فضاى نگران کننده‌ای را براى اعضاى دفتر تحریریه‌ی مجله ایجاد کرده بود. گویى قرار نبود که دیگر فرصت ادامه‌ى حیات براى این فصلنامه‌ى سه‌ساله باقى بماند! اکنون سال 1392 پس از حدود سه سال تلاش با لطف خداوند متعال، ادامه مسیر فصلنامه‌ى اعتیاد در ذیل عنوان «فصلنامه‌ی طب اعتیا...
[ 16 ] - متادون و ریتم قلب، آیا باید اى‌کى‌جى (EKG) را به پروتکل درمانى نگهدارنده اضافه نمود؟
متادون یک اپیوئید صناعى است که به عنوان درمان استاندارد اعتیاد به مواد مخدر استفاده می‌شود. CYP3A آنزیم اصلى جهت متابولیزه کردن متادون می‌باشد. سندرم QT طولانى و آریتمى تورسادوپوان یا (تورسا دپوینتز) (یک تاکى کاردى بطنى پلی‌مورفیک) ثانویه به متادون عموماً نادر است، اما در سال‌هاى اخیر در بسیارى از مطالعات گزارش شده، توجه بسیارى از دانشمندان و نویسندگان معتبر را به عنوان یک عارضه‌ى بالقوه‌ى کشند...
[ 17 ] - اعتیاد و سلامت دهان و دندان؛ مرورى بر وضعیت موجود و ارایه‌ى چارچوبى براى اقدامات آینده
سالانه 7/4 % از جمعیت 64-15 ساله‌ی جهان (184میلیون نفر) مواد مصرف مى‌کنند که عوارض فردى و اجتماعى متعددى به همراه دارد. با توجه به عوارض گسترده جسمى، روانى واجتماعى اعتیاد، روش‌هاى درمانى و مراقبتى آن که شامل روش‌هاى ترکیبى است به همکارى‌هاى بین بخشى نیاز دارد و شامل تلفیقى از مراقبت هاى پزشکى، روان شناختى و اجتماعى متنوّع مى‌باشد. از دیدگاه سلامت دهان، اعتیاد به طور مستقیم و غیر مستقیم، باعث تش...
[ 18 ] - تشخیص و درمان اختلالات خواب در بیماران وابسته به مواد
اختلالات خواب یکى از شکایات شایع بیماران در حین درمان اعتیاد است. تشخیص و درمان این نوع اختلالات، نیازمند به کارگیرى دانش روزآمد و آموزش مناسب بیمار و خانواده‌ى اوست. در این مقاله به اجمال به 20 نکته‌ى اصلى در تشخیص و درمان اختلالات خواب در سوءمصرف کنندگان مواد می‌پردازیم: الف)تشخیص اختلالات خواب در مصرف کنندگان مواد ب) دردرمان اختلالات خواب
نویسندگان همکار