محمد راسخ مهند
استاد گروه زبانشناسی همگانی، دانشگاه بوعلی سینا
[ 1 ] - رویکردی شناختی به بازنمایی رویداد حرکت در زبان هَورامی
حرکت، یکی از بنیادیترین تجارب بشر است؛ بنابراین، به نظر میرسد این رویداد به‌صورت مفهومی جهانی در همۀ زبانهای دنیا بازنمایی شود. بر اساس نظریۀ الگوهای واژگانیشدگی تالمی (١٩٨٥ و ٢٠٠٠)، زبانها به لحاظ بازنمایی رویداد حرکت به دو رده تقسیم میشوند: فعلبنیاد و تابعبنیاد. در زبانهای فعلبنیاد، جزء هستهای رویداد حرکت، یعنی مسیر در فعل و شیوۀ حرکت در تابع بازنمایی میشوند؛ امّا در زبانهای تابع...
[ 2 ] - شگرد ساده‌سازی وتابوهای فرهنگی در برگردان‌های مرعشی‌پور از رمان‌های راه و کوچه مدق نجیب محفوظ
ساده‌سازی (Simplification) از همگانی‌های ترجمه است که در آن مترجم با بهره‌مندی از شگردهای ویژه، زبان ترجمه را ساده و روان می‌کند. از نظر بیکر، این ویژگی گرایش به ساده کردن مسائل برای خواننده و نیز گرایش به انتخاب یک تفسیر و پیشگیری از دیگر تفاسیر است. در این حالت، مترجم سطح وضوح را با از بین بردن ابهام‌ها بالاتر می‌برد. در این مقاله، با توجّه به تعریف بیکر از همگانی‌ها، به‌ویژه ساده‌سازی، و با ...
[ 3 ] - میزان وابستگی نحوی و معنایی بندهای متممی در زبان فارسی
وابستگی از مهم‌ترین روابط بین عناصر نحوی است. در وابسته‌سازی، واحدی به واحد دیگری وابسته می‌شود. یکی از انواع ساخت‌های وابسته، بند متممی است. در این پژوهش به بررسی میزان وابستگی نحوی و معنایی بندهای متممی زبان فارسی می‌پردازیم. افعال متممی فارسی را براساس عوامل معنایی ازجمله احتمال انجام فعل بند اصلی، هم‌ارجاعی و هم‌زمانی بین بند متممی و بند اصلی، در طبقات متفاوت وابستگی قرار داده‌ایم. سپس، با ...
[ 4 ] - بررسی سلسلهمراتب نشانداری در صرف اسم و ضمیر زبانهای ایرانی نو شمال غربی
در این مقاله قصد داریم به بررسی نشانداری در صرف اسم و ضمیر زبانهای ایرانی نو شمال غربی از منظری درزمانی براساساصل کاستن صورتها (هاوکینز 2004) بپردازیم. طبق این اصل صورتهای نشاندار پایینترین مرتبه و صورتهای بینشان بالاترین مرتبه را در سلسلهمراتب کاربردبنیاد دارند. ترتیب مقولات در سلسلهمراتب کاربردبنیاد بر اساس بسامد وقوع آنها در زبانها است و دلیل این بسامدهای گوناگون را میتوان به دلا...
[ 5 ] - توالی صفات در زبان فارسی
عوامل تأثیرگذار بر توالی صفات در زبان فارسی از مسائل مهم این پژوهش است. برای این منظور، از پیکرهای نوشتاری و گفتاری، 3136 صفت بررسی شد. عوامل بررسی شده عبارتاند از: طول صفت، مشخصة اسمی (اسمیبودگی)، نزدیکی معنایی، مقایسهناپذیری، طبقهبندی معنایی دیکسون، درجه‌بندی انتزاعی- عینی، تجانس معنایی و بار عاطفی، بسامد پیکرهویژه و بسامد. نتایج تحلیل نشان میدهد تمام متغیرهای فوق به غیر از متغیر معنا...
[ 6 ] - ساخت ناگذرا در فارسی
افعال فارسی در موارد سه گانة زیر با یکدیگر در تقابل قرار دارند: الف) متعدی بودن[1] : که به تقابل میان افعال لازم و متعدی می‌پردازد. فعلی که نیاز به مفعول دارد فعل متعدی و در غیر این صورت لازم است. همة افعال ناگذرا[2] و مجهول لازم هستند و همة افعال سببی نیز متعدی هستند. ب) جهت[3] : که به تقابل میان معلوم و مجهول در فارسی اشاره دارد. تفاوت این دو ساخت در ظرفیت نحوی آنهاست و از حیث ظرفیت معنایی تف...
[ 7 ] - بررسی انواع تاکید در زبان فارسی
اصطلاح تاکید [focus] حداقل در دو معنی در مباحث زبانشناسی به کار رفته است: نخست، اشاره به سازه یا عبارتی دارد که از حیث آوایی برجسته تر از سازه های دیگر جمله تلفظ می شود (جکنداف1972، ولدووی 1990، ولدووی و انگدال 1996، روت 1995)، و کاربرد دوم آن به معنای بخشی از جمله است که دارای اطلاع نو می باشد و از آن به عنوان تاکید جمله یاد می شود (جکنداف1972، ولدووی 1990، روت 1995، کیدوای 2000، ایشی هارا 200...
[ 8 ] - بررسی کمّی ابزارهای انسجام در متن عربی و ترجمۀ فارسی پنج مقامه از مقامات حریری براساس نظریۀ نقش‌گرای نظام‌مند
در این مقاله برپایة نظریۀ نقش‌گرای نظام‌مندِ هلیدی، میزان حضور ابزار انسجام در یک‌دهم از مقامات پنجاه‌گانۀ حریری به‌شکل تطبیق متن اصلی با ترجمۀ آنها بررسی می‌شود. در دستور نقش‌گرای هلیدی، زبان اصلی‌ترین وسیلۀ انتقال فرهنگی است و هر عنصری از آن برپایة نقش معین در نظام کلی زبان معرفی می‌شود. در این نظام، ابزار مختلفی برای نشان‌دادن انسجام در متن به کار می‌رود. جامعۀ آماری این پژوهش پنج مقامه از م...
[ 9 ] - خشونت گفتاری در مطبوعات: مطالعه موردی روزنامه‌های فارسی
یکی از نقش‌های مهم زبان، انتقال احساسات هر فرد به افراد دیگر است. احساسات، مفاهیمی انتزاعی هستند که برای بیان و درک باید به‌صورت مفاهیم عینی درآیند و استعاره‌ها و صفات، ازجمله ابزارهای تبدیل مفاهیم انتزاعی به عینی، به شمار می‌روند. در تحقیق کنونی برآنیم به این سؤال پاسخ دهیم که «آیا زبان فارسی در زمینۀ به‌کارگیری ابزارهای زبانی خشونت‌آمیز، تغییر کرده است؟» برای پاسخ به این پرسش، باید دریابی...
[ 10 ] - Identifying Early Maladaptive Schema of Patients with Major Depressive Disorder
Cognitive models of depression propose that negative schemas and Early Maladaptive Schema contribute to depressive symptoms. The purpose of this study is to identify the early maladaptive Schema of patients with depression disorder. The method of study is descriptive. Research statistics involves all patients with depression disorder who have come to the c...
[ 11 ] - The Effects of Bilingualism on Basic Color Terms in Persian
This study is to determine how bilingualism could influence the list of Persian basic color terms and their order. Using a monolingual Persian and a bilingual Kurd sample students, and a color list task, it is assumed that bilingualism could change the ordering of the non-basic color terms in the second language, but not the basic ones. Another assumption is that, the old usual methods for obta...
[ 12 ] - تأثیر طول سازه بر حرکت نحوی: تحلیلی بر اساس ردیاب چشمی
حرکت نحوی که طی آن تغییراتی در ترتیب سازه‌ها ایجاد‌می‌شود، با هدف اقناع اصول بهره‌وری صورت‌می‌گیرد. طول سازه‌ها به‌عنوان عاملی صوری نقش اثرگذاری در عملکرد قواعد حرکت دارد. آرایش ساختار نهایی با سهولت پردازشی همبستگی دارد. این پژوهش با بهره‌گیری از الگوی ردیاب چشمی به بررسی رفتار چشم در واکنش به سطح پردازشی جملات با ساختارهای نحوی متفاوت می‌پردازد، و شواهدی رفتاری برای تأثیر طول در عملکرد حرکت د...
نویسندگان همکار