فرزانه گشتاسب
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشگر گروه پژوهشی یادگار باستان، تهران، ایران
[ 1 ] - پرستشگاه‌های عیلامی بر اساس کتیبههای شیلهک-اینشوشینک
با آنکه منابع دست‌اول در ارتباط با دین عیلام باستان بسیار اندک است، ولی میتوان از آثار معماری باقیمانده و در نوشتههای عیلامی، و نیز نوشتههای بین النهرینی دربارۀ عیلامیان، اطلاعات جالبی به دست آورد. یکی از بزرگترین گروه نوشتههای برجای مانده، متعلق به شیلهک-اینشوشینک (1120-1150 پ.م.) از شاهان عیلامی میانه و سومین پادشاه سلسلۀ شوتروکی، است. این پادشاه در کتیبههای خود به خدایان گوناگون و پر...
[ 2 ] - تأملی در آداب و رسوم زرتشتیان ایران
برخی از آداب و رسوم مردم کنونی ایران، مانند جشن نوروز و چیدن سفرة هفت سین،چهارشنبه سوری و آیین های شب عرفه/ علفه در آخر سال، شب یلدا و برخی آیی نهای دیگر،بازماندة آداب و رسوم ایرانیان پیش از اسلام است. بخش مهمی از آیین های ایران باستان را جامعةزرتشتیان ایران حفظ کرده اند. بنابراین، بررسی آیین های ایشان به درک و تحلیل آیین های کهنبازمانده از ایران باستان بسیار کمک خواهد کرد. آداب و رسومی که زرتش...
[ 3 ] - صفات پادشاهان ایران و انیران در آیینۀ علم فراست
علم فراست که در متون دورۀ اسلامی با عناوین علم قیافه و قیافه‌شناسی نیز آمده است، یکی از اقسام علوم غریبه است که اکثر دانشمندان اسلامی آن را ذیل فروع حکمت طبیعی قرار داده‌اند. فراست، دانشی است که به کمک آن میتوان از نشانه‌های ظاهری و علائم صوریِ فرد به باطن و سیرت او راه یافت، دانشی که پیشینۀ آن را به قرن پنجم و چهارم پیش از میلاد و به دورۀ بقراط و ارسطو رسانده‌اند. موضوع این مقاله، فراست‌نامه‌ا...
[ 4 ] - واحدهای سنجش طول در اوستا
دربارة واحدهای اندازه‌گیری در ایران باستان اطلاعات کمی در دست است. مهم‌ترین متنی که از ایران باستان باقی مانده است، یعنی اوستا، آگاهی چندانی در این باره به دست نمی‌دهد. خوش‌بختانه یکی از فصول فرهنگ‌نامه‌ای کهن، مشتمل بر واژه‌های اوستایی و ترجمة پهلوی آن‌ها، دربردارندة تعدادی از واحدهای سنجش طول در دوران باستان است. در فصل بیست و هفتم فرهنگ اویم، نام واحدهای اندازه‌گیری طول و نسبت آن‌ها با یک‌د...
[ 5 ] - دست‌نوشته‌ای نو از اندرز اوشنر دانا (دست‌نوشتة TD26)
از اندرزنامه‌ای که به نام اندرز اوشنر دانا مشهور است تاکنون پنج نسخة دست‌نویس یافت شده (K20، P33، M90، R410 و C165)، که همگی مضمونی یکسان دارند، به جز آنکه دست‌نوشته‌های R410 و C165 فقط مشتمل بر 22 بند از سه دست‌نوشتة دیگر است. در این مقاله، دست‌نوشته‌ای نو منسوب به اوشنر دانا معرفی می‌شود (دست‌نوشتة TD26) که با پنج دست‌نوشتة دیگر بسیار متفاوت است. برخی از اندرزهای متن پیشین را ندارد و تعداد...
[ 6 ] - اخلاق و آداب سخن‌دانی در اندرزنامه‌های فارسی میانه
سخن و آداب آن از موضوعاتی است که در متون ادبی و اندرزنامه‌های فارسی میانه همواره به آن توجه شده است. برای بیان آداب سخن‌دانی و اهمیت آن در متون این دوره میتوان آن‌ها را به چند موضوع کلی تقسیم‌بندی کرد. در این گزارش، ابتدا در مقدمه‌ای کوتاه به اهمیت سخن در ادبیات ایران باستان پرداخته شد؛ سپس آداب سخن‌دانی در متون ادبی و اندرزنامه‌های فارسی میانه در قالب موضوعات «راست‌گویی و دوری از دروغ»، «با ا...
[ 7 ] - گاهِ رَپیتوین، زمان آرمانی در دین مزدیسنی
ایزد رَپیتْوین یکی از ایزدان بسیار مهم دین زرتشتی است. این ایزد موکل بخشی از زمان است که آن را «گاه رَپیتوین» می‌نامند. گاه رَپیتوین در اساطیر زرتشتی بیان‌گر کیفیتی از زمان است که میتوان آن را وضیعت آرمانی نامید. این گاه هم لحظة آغازین آفرینش است و هم لحظة انجامین رستاخیز؛ و هم لحظه‌ای است که سودرسانان موعود (سوشیانت‌ها) ظهور می‌کنند. نماد این‌جهانی گاه رَپیتوین، هنگام ظهر و یکی از بخش‌های پنج...
[ 8 ] - ستوش در متون فارسی میانه و آیین‌های زرتشتی
واژة آیینی «ستوش/ سدوش» به چند معنا در متون فارسی میانه به کار رفته است. در این مقاله معانی گوناگون این واژه بررسی شده است، به مراسمِ بازمانده از آیین ستوش اشاره و در پایانِ مقاله اشتقاقی نو برای واژة ستوش پیشنهاد شده است.
نویسندگان همکار