پروین ترکمنی‌آذر
دانشیار پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران
[ 1 ] - اندیشه غالب بر نوشته‌های تاریخی دورۀ سلجوقی در ایران: کلام اشعری و حکمت عملی
از ویژگی‌های تاریخنگاری دوره سلجوقی، جمع میان کلام اشعری و حکمت عملی ایرانیان پیش از اسلام است. از سویی احیای اندیشه سیاسی ایرانشهری و تبیین آن به عنوان الگوی عملی سلاطین در دوره سلجوقی در کتاب‌های سیر الملوک و متون تاریخی تجلی یافت. از سوی دیگر نفوذ کلام اشعری در ایران با آغاز وزارت نظام الملک، به اوج رسید و نوشته اغلب مورخان این دوره را متأثر نمود. مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این مسائل است ...
[ 2 ] - بازیابی فرهنگ متعارف ایرانی در تاریخنگاری ابن‌بلخی حکمت عملی و فرهنگ شعوبیه)
مقاله‌ی حاضر پژوهشی در زمینه‌ی تاریخ فرهنگی ایران است و به لحاظ جست‌وجو در تاریخ نوشته‌ی ابن‌بلخی برای دستیابی به اندیشه‌ی مسلط بر آن، پژوهشی در حوزه‌ی معرفت‌شناسی به شمار می‌آید.نقش فرهنگ فرد مورخ و فرهنگ جامعه‌ی مورخ در تاریخنگاری او به لحاظ درک رخدادهای تاریخی و چگونگی پردازش آن‌ها موضوعی در خور بررسی است. معرفت متعارف مسلط در روزگار ابن‌بلخی، رویکردی به اندیشه‌ی سیاسی ایرانیان و فرهنگ شعو...
[ 3 ] - تعامل حیات فکری و سیاسی در دوره امویان
اندیشمندان در طول تاریخ، نقش مؤثری در حیات سیاسی جوامع داشته اند. به همین جهت حکومتگران با آگاهی از نقش و جایگاه مهم آنان، برای سهولت سلطه بر جامعه و کسب مقبولیت و مشروعیت، تعامل با اندیشمندان و همراه ساختن حیات فکری جامعه را با حکومت ضروری میدانسته اند؛ امّا این تعامل دوجانبه همیشه به سود طبقه حاکم نبوده، بلکه گاهی تفکر گروهی از اندیشمندان در مقابله با حکومتگران، موجب تضعیف یا حتی سقوط آنان گ...
[ 4 ] - عدالت و بازتاب آن در تاریخ نوشته های مورخان ایرانی( قرن سوم تا ششم هجری)
چکیده الگو برداری مورخان ایرانی در دوره اسلامی از حکمت عملی ایرانیان همراه با کثرت تذکرات اخلاقی در متون تاریخی دیده می شود. مهمترین بحث در زمینه اخلاق ، عدالت، به عنوان صفتی از صفات خداوند می باشد که در اداره جامعه، به حکمرانان توصیه شده است. تحقیق حاضر بر آن است تا دریابد، عدالت در متون تاریخی ایرانیان در قرون اولیه دوره اسلامی چگونه تعریف شده و ارتباط آن با حکومت و حکومتگران چگونه تبیین گرد...
[ 5 ] - بررسی تطبیقی تاریخنگری و تاریخنگاری نیشابوری و راوندی
ظهیرالدین نیشابوری، نویسندۀ سلجوقنامه، و محمدبنعلیبنسلیمان راوندی، نویسندۀ راحۀالصدور و آیۀالسرور، دو مورّخ فارسینویس متعلق به دورۀ سلجوقیاند که بین آثار این دو شباهتها و تفاوتهایی دیدهمیشود. این پژوهش در صدد است تا با روش تطبیقی و تحلیلی، به بررسی تاریخنگری و تاریخنگاری این دو مورّخ پرداخته و دریابد: آیا نسخهبرداری راوندی از سلجوقنامۀ نیشابوری فقط انتقال دادههای تاریخی است یا تاری...
[ 6 ] - نقش هوشمندی و تدبیر سیاسی حکومتگران در ایجاد امنیت و توسعۀ جامعه (مطالعۀ موردی حکومت ترکان خاتون قراختایی در کرمان)
حکومت قراختاییان کرمان هم‌زمان با حملۀ مغول به ایران شکل گرفت و دورۀ اوج آن در زمان ترکان خاتون بود. تاریخ ایران در دورۀ حکومت ترکان خاتون شاهد پیشرفت‌های اقتصادی و فرهنگی در کرمان است و از وجود امنیت در این برهه از زمان در آنجا حکایت دارد. اگر امنیت، ایجاد شرایط مطلوب سیاسی برای دستیابی به اطمینان خاطر از حفظ و بقای ارزش‌ها و برقراری آرامش و رفاه در جامعه دانسته شود، رشد اقتصادی و فرهنگی کرمان...
[ 7 ] - شکوفایی علوم انسانی در روزگار آل بویه
هدف این مقاله مشخص‌کردن جایگاه علوم انسانی و چگونگی رشد و اعتلای آن در حکومت آل‌بویه می‌باشد. آل‌بویه دوره بارزی را در تاریخ ایران رقم زدند. طبقه‌بندی علوم و حاکمیت جریانات عقل‌گرا بر جامعه، شرایط مناسبی را برای شکوفایی علمی-فرهنگی پدید آورد و نوآوری‌ها و خلاقیت‌ها با بهره‌گیری از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های موجود، گسترش‌یافت. آل‌بویه برای اعتلا و شکوفایی علوم انسانی نیازی به تقلید یا اقتباس نداشتند ...
نویسندگان همکار