بهروز اسکویی
استادیار، مؤسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، تهران، ایران
[ 1 ] - بررسی نتایج حاصل از اعمال الگوریتم وارونسازی اُکام بر دادههای الکترومغناطیس هوابرد در منطقه کلاته رشم
دادههای الکترومغناطیسی هوابرد در حوزه‌های زمان و بسامد برداشت میشوند. در حوزه زمان، تغییرات زمانی میدان مغناطیسی ثانویه و در حوزه بسامد مقدار خود میدان مغناطیسی ثانویه اندازه‌گیری میشود. در این نوشتار دادههای الکترومغناطیسی هوابرد حوزه بسامد با اعمال روش معکوسسازی اُکام به مقادیری از مقاومت ویژه تبدیل میشوند که خواص الکتریکی لایه‌های افقی زمین را نشان می‌دهند. در این بررسی، تعداد لایه‌ها ب...
[ 2 ] - بررسی ساختار مقاومت ویژه الکتریکی میدان زمینگرمایی سبلان با استفاده همزمان از دادههای مگنتوتلوریک و الکترومغناطیس حوزه زمان
انرژی زمینگرمایی منبع پاک و طبیعی برای تولید الکتریسته و دیگر مصارف صنعتی است. آتشفشان سبلان در استان اردبیل و در شمال باختری ایران واقع شده است. در سال 1998 بهعنوان اولین اولویت اکتشاف انرژی زمینگرمایی در ایران، برداشت دادههای مگنتوتلوریک و دادههای الکترومغناطیسی حوزه زمان در منطقه سبلان، در 212 سایت انجام شده است. برداشت دادههای مگنتوتلوریک در بازه بسامدی 1- 8192 هرتز در مجاورت محل بردا...
[ 3 ] - بررسی ساختارهای ناهمسانگرد الکتریکی دوبعدی با استفاده از دادههای مگنتوتلوریک
بررسیهای انجام شده در این پژوهش نشان می‌دهند که اعمال الگوریتم‌‌های وارونسازی دو بعدی خاص مدل‌های همسان‌گرد برروی یک مجموعه داده مگنتوتلوریک (MT) متأثر از ناهمسانگردی، می‌تواند کلان ناهمسانگردی (macroanisotropy) را به‌طور مطلوبی بازیابی کند. در ابتدا نحوه اثرگذاری حضور ناهمسانگردی الکتریکی...
[ 4 ] - تفسیر دوبعدی دادههای مگنتوتلوریک برای پی‌جویی ذخایر عمیق آبهای شور حاوی ید در منطقۀ شمال آق‌قلا، دشت گلستان
برداشتهای مگنتوتلوریک در بازۀ فرکانسی وسیعی در شمال دشت گلستان به منظور تشخیص چگونگی رسانایی لایه‌های زمین و با هدف بررسی پتانسیل منطقه از لحاظ وجود لایه‌های رسانای الکتریکی که بیانگر وجود ساختارهای آب شور حاوی ید هستند، در پاییز سال 1393 صورت گرفته است. در این تحقیق مؤلفه‌های میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی در طول دو پروفیل با فاصلۀ 1500 متر و در 10 ایستگاه با فاصلۀ 900 متر اندازه‌گیری شده است....
[ 5 ] - تخمین عمق، مکان و هندسه بی‌هنجاری‌های مغناطیسی به روش عددموج محلی بهبودیافته
لازمه تحلیل صحیح دادههای مغناطیسی، یک تخمین عمق واقعی از منبع بی‌هنجاری مغناطیسی به‌منظور تعیین نقاط حفاری و رسیدن به هدف مغناطیسی می‌باشد. روش عدد موج محلی بهبودیافته بر پایه معادلات سیگنال تحلیلی شکل گرفته است و می‌تواند مکان افقی و عمق بی‌هنجاری را بدون نیاز به آگاهی از هندسه و خودپذیری مغناطیسی منبع مشخص کند. پس از مشخص شدن این کمیت‌ها تقریبی از ضریب ساختار نیز قابل تخمین است. در این تحقیق...
[ 6 ] - وارونسازی دو و سه‌بُعدی دادههای مگنتوتلوریک به‌منظور اکتشاف ساختارهای هیدروکربنی در میدان نفتی سه‌قنات، جنوب‌غربی ایران
کاربرد روش مگنتوتلوریک در زمینه اکتشافات هیدروکربوری در مناطقی که روش لرزه‌نگاری انعکاسی با مشکلاتی مواجه شده، قابل توجه است. در همین راستا یک مطالعه مگنتوتلوریک با حجم وسیع در میدان نفتی سه‌قنات متشکل از یک نفتگیر تاقدیسی، و در حوضه رسوبی زاگرس واقع در جنوب غربی ایران برای به نقشه در آوردن ساختار ژئوالکتریکی منطقه انجام شد. سازند کربناته آسماری، سنگ مخزن و سازند تبخیری گچساران، سنگ پوش را تشک...
[ 7 ] - مقایسه روش‌های گوناگون برآورد عمق، مکان و نوع چشمۀ میدان‌های مغناطیسی و گرانی
در این تحقیق، از میان روش‌های متعدد تخمین عمق و نوع ساختار چشمه‌های میدان پتانسیل (میدان مغناطیسی و در این مقاله برخی از متداول‌ترین روش‌های تخمین عمق و نوع ساختار چشمه‌های میدان پتانسیل (مغناطیسی و گرانی) از جمله روش‌های سیگنال تحلیلی یا گرادیان کل، تصویرسازی مشخصههایچشمه (Source Parameter Imaging-SPI)، تصویرسازی بهبود یافته مشخصههای چشمه،(Improved SPI-iSPI)، واهمامیخت اویلر(Euler deconv...
[ 8 ] - برآورد عمق و شاخص ساختاری چشمه های مغناطیسی با استفاده از روش‌های تحلیل چندمقیاسی و DEXP
در این مقاله دو روش برمبنای استفاده از میدان مغناطیسی در ارتفاع یا مقیاسهای مختلف جهت تخمین عمق و شاخص ساختاری چشمه‌های بی‌هنجاری بررسی میشوند. در روش اول، موقعیت و شاخص ساختاری چشمه در دو مرحله به طور مستقل از هم تخمین زده میشود. عمق چشمه با یک روش هندسی و بر اساس مفهوم مرزها (Ridges) تعیین میشود. سپس شاخص ساختاری (structural index) با بهرهگیری از مفهوم تابع مقیاسده (Scaling function) ...
[ 9 ] - تفسیر دوبعدی دادههای مگنتوتلوریک دشت میقان اراک
روش مگنتوتلوریک (MT) به سبب تفکیک‌پذیری جانبی و عمق نفوذ زیاد از مؤثرترین روش‌های الکترومغناطیسی برای تصویرسازی الکتریکی از ساختارهای زیرسطحی است. به‌دلیل تغییرات مقاومت ویژه در لایه‌های مختلف زمین و ساختارهای زمینشناسی مانند گسل و سنگ کف، می‌‌‌توان با استفاده از روش مگنتوتلوریک به مطالعة این ساختارها پرداخت. در بهار 1390 اندازه‌گیری‌های مگنتوتلوریک در بازة فرکانسی وسیعی در جنوب استان مرکزی، به...
[ 10 ] - شناسایی گسلهای جنوب آتشفشان سبلان روی نیم‌رُخ مقاومت ویژه حاصل از وارونسازی دادههای مگنتوتلوریک
سامانه کلی گسلهای اطراف قله سبلان را می‌‌‌توان به دو صورت خطی و کمانی در نظر گرفت. گسل‌‌هایی با ساختار خطی عمدتاً با راستای NW-SE و N-S در قسمت جنوب قله سبلان مشاهده میشوند. گسلهای کمانی اطراف آتشفشان سبلان تقریبا منطبق بر دهانه آتشفشان هستند و منجر به نفوذ توده آتش‌فشانی شده‌اند. مدل‌سازی دادههای مگنتوتلوریک (زمین‌مغناط‌برقی) روی نیم‌رُخ MM صورت گرفت، به گونه ای که این نیم‌رُ...
[ 11 ] - بررسی ساختاری گسلهای ایرا و نوا در جنوب شرق آتشفشان دماوند با استفاده از روش مغناطیس‌سنجی
بر اساس اطلاعات زمینشناسی، گسلهای ساختاری ایرا و نوا با روند ESE و دارا بودن سازوکار معکوس در شرق آتشفشان دماوند، جزء سامانه زمین‌ساختی البرز مرکزی محسوب میشوند. ادامه روند این گسل‌ها به سمت غرب، با تعدد شاخه‌‌های فرعی فعالی همراه است که با تغییر جهت بارز به زیر گدازههای دماوند در منطقه آب اسک محو میشوند. از آنجا که مطابق تحقیقات جدید، سامانه‌‌های نوپای زمین‌ساختی از 2 ± 5 میلیون سال پیش ...
[ 12 ] - دیرینه مغناطیس آتشفشان دماوند در طی نیم میلیون سال گذشته
آتشفشان دماوند در طی تاریخ فعالیتهای خود تحت تاثیر فعالیتهای زمین‌ساختی منطقه‌‌ای نیز بوده است. فوران‌‌‌‌های متوالی دماوند در حضور میدان مغناطیسی وقت، این امکان را فراهم آورده است که بتوان از جهت‌‌‌‌‌های مغناطیسی ضبط شده درون گداز‌‌‌های بر هم نهشته ، تاریخچه میدان مغناطیسی زمین را در بازه فعالیتهای دماوند بررسی و همچنین حرکت‌‌‌‌‌های زمین‌ساختی آتشفشان دماوند را با استفاده از ج...
[ 13 ] - مقایسۀ روش گرادیان افقی سیگنال تحلیلی و روش ترکیبی سیگنال تحلیلی- واهمامیخت اویلر با استفاده از دادههای مصنوعی در تفسیر ساختارهای زمینشناسی با خاصیت مغناطیسی
این تحقیق به معرفی و مقایس? روش گرادیان افقی سیگنال تحلیلی و روش ترکیبی سیگنال تحلیلی- واهمامیخت اویلر برپای? روش سیگنال تحلیلی، در تفسیر دادههای مغناطیسی میپردازد. هر دو روش بدون نیاز به اطلاعات اولیه از پارامترهای چشمه ایجاد بی‌هنجاری مغناطیسی، برآورد مناسبی از موقعیت و شکل چشم? مورد بررسی به‌دست می‌دهند. روش گرادیان افقی سیگنال تحلیلی روشی خودکار در برآورد همزمان عمق، مکان افقی و شکل چشمه...
[ 14 ] - ارتقاء تفکیک‌پذیری نتایج حاصل از برگردان دوبُعدی دادههای مگنتوتلوریک
هدف از این تحقیق ارتقاء تفکیک‌پذیری نتایج حاصل از برگردان به‌‌روش کمترین مربعات دادههای دوبُعدی مگنتوتلوریک با استفاده از یک روش هموار‌سازی جدید است. این روش که متعادل‌سازی فعال نامیده میشود تلاش میکند تا با متعادل ساختن قیود در برگردادن به روش کمترین مربعات با توجه به حساسیت یک مسئله خاص به ارتقا توان تفکیک و پایداری نتایج حاصل از برگردان بپردازد. برای این کار از یک برنام? از پیش نوشته ...
[ 15 ] - وارونسازی سه‌بُعدی دادههای مغناطیسی منطقۀ آهن‌دار سرخه-دیزج زنجان با استفاده از الگوریتم غیرخطی مارکوارت-لونبرگ
هدف از تدوین مقال? حاضر، وارونسازی سه‌بُعدی دادههای مغناطیسی منطق? آهن‌دار سرخه-دیزج در استان زنجان با استفاده از الگوریتم غیرخطی مارکوارت-لونبرگ و عرضة یک مدل زمینشناسی به‌منزلة منشأ این دادهها است. برنام? فرترن مورد استفاده، محدود? مورد بررسی را به شبکه‌ای منظم از توده‌های منشوری قائم تقسیم میکند و با استفاده از یک مدل اولیه و با یک فرایند تکراری، پارامترهای مجهول هریک از منشورها را می‌ی...
[ 16 ] - بررسی ساختار گسل مشا (جنوب البرز مرکزی) با استفاده از روش مگنتوتلوریک
بررسی پدیده‌‌های زمینشناسی و زمین‌ساختی البرز و تحلیل چگونگی روند و منشا این پدیده‌‌ها همواره به‌منزلة یکی از جذابیت‌های البرز مورد توجه بوده است. البرز مرکزی به دلیل برهم‌کنش‌های متعدد ساختاری و پیچیدگی‌های زمین‌ساختی، چالش‌های بیشتری را دربر داشته است. با بررسیهای جدید در مورد روند و عملکرد بخش‌‌هایی از گسلهای بزرگ و توانمند این منطقه ابهامات فراوانی به‌وجود آمده است. البرز مرکزی به دلی...
[ 17 ] - بررسی جدایش فاز قطبش‌های گوناگون دادههای زمین مگنتوتلوریک در محیط‌های ناهمسانگرد الکتریکی
ناهمسانگردی الکتریکی بدین معنی که چگالی جریان در یک محیط تابعی از جهت‌گیری میدان الکتریکی در آن محیط باشد، اخیراً در تفسیر اندازه‌گیری‌های مگنتوتلوریک (MT) بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در بیشتر این بررسی‌ها، استنتاج ناهمسانگردی براساس جدایش‌های‌فازی قطبش‌های گوناگون دادههای MT بوده است. تأکید بر پاسخ‌های فاز از این حقیقت ناشی میشود که توده‌های رسانای سطحی دامنه مؤلفه‌های تانسور امپدانس مربو...
[ 18 ] - تفسیر یک‌بُعدی دادههای مگنتوتلوریک منطقة اینچه‌برون
روش مگنتوتلوریک یکی از با اهمیت‌ترین فنون ژئوفیزیکی غیرفعال است که از میدان‌های الکترومغناطیسی طبیعی زمین برای بررسی ساختار مقاومت‌ویژ? الکتریکی زیرسطحی استفاده میکند. عمق بررسی در این روش بسیار بیشتر از دیگر روش‌های الکترومغناطیسی است. این مقاله بررسیهای مگنتوتلوریک منطقة اینچه‌برون (واقع در شمال استان گلستان) را برای بررسی چگونگی رسانایی الکتریکی لایه‌های زیرسطحی تا عمق 1300 متر در بر می‌گی...
[ 19 ] - تعیین محدوده مخزن زمینگرمایی سبلان با استفاده از وارونسازی یک‌بُعدی و دوبُعدی دادههای مگنتوتلوریک
منطقۀ آتشفشان سبلان اولین منطقه‌‌ای است در ایران که به‌منظور بررسیهای زمینگرمایی در آن برداشتهای مگنتوتلوریک صورت گرفته است. آخرین برداشتهای مگنتوتلوریک در دوفاز برنامه‌ریزی شد. در این مقاله با تلفیق دادههای مگنتوتلوریک این دو فاز محدودۀ مخزن مورد بررسی قرار میگیرد. با استفاده از تفسیر نقشه‌های هم‌مقاومت ویژۀ حاصل از وارونسازی یک‌بُعدی و دوبُعدی دادههای مگنتوتلوریک و همچنین مقاطع مقا...
[ 20 ] - تحلیل دادههای مغناطیسی روی بازالت های منطقه پلور
دو توده کمانی‌شکل پلور با جنس بازالت و تراکیت‌بازالت در 75 کیلومتری شمال شرق تهران و جنوب آتشفشان دماوند واقع شده‌اند. محل خروج آنها هنوز مشخص نیست و از نظر زایش، نحوه قرارگیری و پراکندگی جزء مباحث حل نشده زمینشناسی میباشند و نمونه‌های مشابه آنها در شرق آتشفشان دماوند نیز وجود دارد. این دو توده از نظر جنس، سن و منبع تغذیه کننده با گدازههای دماوند اختلاف دارند. با برداشت دادههای مغناطیسی...
[ 21 ] - ارتقاء کارایی نوفه زدایی TV و GSTV در فضاهای RADWT و DTRADWT
ش رادار زمین نفوذ (GPR) به‌منزله یک روش غیر مخرب به‌منظور آشکارسازی اهداف زیرسطحی واقع در عمق کم، بر اساس ارسال امواج الکترو مغناطیسی به درون زمین و ثبت بازتابهای دریافت شده از امواج ارسالی، مورداستفاده قرار‌می‌گیرد. ثبت نوفه در برداشت دادههای GPR اجتناب‌ناپذیر است. دادههای رادار حاوی انواع گوناگونی از نوفه‌ها میباشند. نوفه اتفاقی در زمان داده برداری کیفیت دادهها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در...
[ 22 ] - تخمین میزان جابه‌جایی ایستا در دادههای مگنتوتلوریک با استفاده از تانسور مغناطیسی افقی
تفسیر دادههای مگنتوتلوریک در حضور اعوجاج‌های گالوانی ناشی از ساختارهای کوچک‌مقیاس نزدیک سطحی می‌تواند به نتایج نادرست منجر شود. ساده‌ترین شکل ظهور این اعوجاج‌ها درحالی‌که فقط به تغییر دامنه میدان‌های الکتریکی محدود میشوند، جابه‌جایی قائم منحنی‌های مقاومت‌ویژه ظاهری یا همان پدیده جابه‌جایی ایستا (static shift) است؛ که مقدار آن تنها با استفاده از دادههای تانسور امپدانس قابل محاسبه نیست و در وا...
[ 23 ] - وارونسازی مقید دادههای RMT با مقاطع GPR در مقایسه با تفسیر تلفیقی آنها در بررسی یک آبخوان
روش‌های رادیومگنتوتلوریک (RMT) و رادار نفوذی به زمین (GPR) از جمله روش‌های شناخته شده در مطالعه و اکتشاف آبهای زیرزمینی میباشند. روش RMT به منظور بررسی تغییرات مقاومت ویژه الکتریکی در ساختارهای زیرسطحی (عموماً کمتر از 100 متر) مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین از مقاطع پردازش یافته GPR، اطلاعات ساختاری با قدرت تفکیک بالا از اعماق کم زمین قابل اکتساب است. از این رو ترکیب اطلاعات به دست آمده از ر...
[ 24 ] - معکوس سازی شبه دوبعدی داده های الکترومغناطیس هلی کوپتری حوزه فرکانس بر پایه روش اکام میرا شده
در این مقاله، طرح معکوسسازی شبهدوبعدی با قیدهای جانبی و قائم از طریق روش معکوسسازی اکام دوبعدی (2D-DOInv) برای دادههای الکترومغناطیس هلیکوپتری در حوزه فرکانس، حاصل از دو سیستم آرایش همصفحه افقی، هممحور قائم و همچنین ترکیبی از هر دو سیستم، در محیط نرمافزار MATLAB ارائه شده است. در الگوریتم 2D-DOInv، مساله معکوسسازی علاوه بر قیدهایی در جهت قائم، با استفاده از قیدهای جانبی یا افقی نیز پای...
[ 25 ] - Three-dimensional Magnetotelluric Modeling of data from Northeast of Gorgan Plain
Magnetotelluric measurements have been conducted in the period range of 0.005-128 s along five parallel east-west directed profiles including 85 sites totally in the north-eastern part of Gorgan Plain, Golestan Province, North of Iran; with the aim of exploring iodine. Distortion and dimensionality analysis of data imply the existence of a north-south elongated two-dimensional model with some l...
[ 26 ] - 2D DC resistivity forward modeling based on the integral equation method and a comparison with the RES2DMOD results
A 2D forward modeling code for DC resistivity is developed based on the integral equation (IE) method. Here, a linear relation between model parameters and apparent resistivity values is proposed, although the resistivity modeling is generally a nonlinear problem. Two synthetic cases are considered for the numerical calculations and the results derived from IE code are compared with the RES2DMO...
[ 27 ] - وارونسازی سه‌بعدی دادههای مغناطیس‌سنجی با روش بولانگر و شوتو: مطالعه موردی روی دادههای مغناطیس‌سنجی شهر قدیمی پمپی
با توجه به آن‌که ساختارهای زیر سطح در حالت کلی سه‌بعدی هستند، وارونسازی سه‌بعدی دادههای مغناطیس‌سنجی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. مسأله وارونسازی دارای دو نوع عدم‌یکتایی است: عدم‌یکتایی جبری و عدم‌یکتایی نظری به‌دلیل قضیه گاوس. از طرف دیگر، تغییرات کم در مقدار دادهها به‌دلیل وجود نوفه باعث تغییرات شدیدی در تخمین پارامترهای مدل میشود و این به‌معنای ناپایداری مسأله وارونسازی است. برای ر...
نویسندگان همکار