احسان علی اکبری بابوکانی
استادیار دانشگاه اصفهان
[ 1 ] - بازکاوی جایگاه منطقه الفراغ در نظام سازی فقهی با تأکید بر آراء شهید صدر
امکان نظامسازی بر اساس فقه هرچند مورد تردید برخی قرار گرفته است اما اگر فقیه با نگاهی کل نگر و جامع به احکام فقهی بنگرد میتواند شاهد نظمی معین در میان احکام باشد. بر این اساس مجتهد باید در پس مفردات احکام فقهی به دنبال کشف آن نظام منسجمی باشد که پاسخگوی نیازهای بشر در عرصههای گوناگون حیات اجتماعی است. این قسمت که عناصر ثابتی را شامل است در صورتی میتواند نقش خود را به خوبی ایفا کند که عنصر ا...
[ 2 ] - واکاوی فقهی قراردادهای آتی خاص و یکسان
یکی از عمده‌ترین نگرانی‌های سرمایه‌گذاران در مسیر ورود به بازار سرمایه، ترس از افزایش یا کاهش غیر قابل پیش‌بینی قیمت‌ها است. در این میان ابزارهای نوین مالی هم‌چونقراردادهای آتی به دلیل نقش مؤثر در مدیریت خطرات و کنترل ریسک میتواند در کاهش این نگرانی و به تبع آن افزایش کارایی بازار سرمایه مفید واقع شود. بر این اساس نگارنده پس از تبیین دو قرارداد آتی خاص و یکسان و تشخیص ماهیت حقوقی آن دو، ضمن ار...
[ 3 ] - بررسی مبانی فقهی حوادث رانندگی
گسترش جوامع انسانی، پیشرفت و توسعه روزافزون نرمافزارها، عدم رعایت قوانین و استفادهی غیر اصولی از این وسایل موجب بروز حوادثی در زمینه حوادث رانندگی سبب شده است. به دلیل اهمیت بسیار موضوع و افزایش حوادث منجر به صدمات جانی و مالی در عصر حاضر، در این پژوهش سعی شده است موضع فقه اسلامی با استناد به منابع کتاب، سنت، دلیل عقل و قواعد فقهی نسبت به حوادثِ ناشی از عدم رعایت مقررات رانندگی، بررسی و مورد ش...
[ 4 ] - واکاوی مبانی تصمیم گیری مصلحت محور در نظام قواعد فقهی (با تأکید بر قاعده فقهی نفی ضرر)
تصمیم گیری در علم مدیریت جزء لاینفک است به گونهای که برخی آن را برابر با علم مدیریت دانستهاند. در مکاتب مختلف مدیریتی این عمل بر اساس گونهای از مصلحتاندیشی و به طریق عکس همین مصلحتاندیشی، برای دوری از ضرر است. یکی از مشکلات این مسیر، عدم وجود معنای صحیحی از مصلحت و ضرراست. در مکاتب مدیریتی اینگونه از مصلحتاندیشی برخاسته از نگرش مادی آنها به انسان، علم و هستی است. لذا در فرآیند تصمیمگیری...
[ 5 ] - بررسی مدعای تاثر فیض کاشانی و محقق سبزواری از متصوفه اهل سنت در مسئله غنا
فیض کاشانی و محقق سبزواری با طرح نه‌چندان صریح حلیت نفسی غنا در عصر گسترش تصوف شیعی به‌‌تأثر از صوفیان سنی و به‌ویژه ابوحامد غزالی به طلایه‌داری صوفیۀ عامی‌مذهب متهم شده‌اند. به باور مخالفان، طرح مسئلۀ حلیت غنا ازسوی فیض و محقق، راهبردی زیرکانه در حجیت‌بخشی به وجد و سماع صوفیانه بوده است. باوجوداین، با تطبیق نظریات فیض کاشانی، محقق سبزواری و غزالی درمی‌یابیم که هدف نهایی غزالی از طرح مسئلۀ حلیت...
[ 6 ] - تکالیف خبرنگار در اسلام
بررسی مسائل حوزه خبر و خبررسانی، با توجه به عصر ارتباطات و لزوم پاسخگویی فقه به مسائل این حوزه، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مقاله حاضر، برخی از تکالیف خبرنگار رسانه‌ای همچون ممنوعیت گمراه کردن افکار عمومی، اشاعه فحشا و منکرات، تجسس در اسرار مردم و افشای آن، کذب، بهتان، اغرا به جهل، اهانت و سرقت را با توجه به ادلّه احکام در فقه امامیه و نظر به آرا و دیدگاه‌های فقها که منبعث از ادلّه احک...
[ 7 ] - بررسی حدود و ثغور تنبیه ، تعزیر و تأدیب کودک در فقه امامیه
فقه امامیه تنبیه کودک را به‌طورکلی ممنوع نکردهاست. بلکه با توجه به شرایطی خاص، ممنوعیت آن‌را برداشته است. البته عنوان اولیه در تنبیه کودک حرمت است و تنها در شرایطی خاص استثناء می‌پذیرد. موارد استثناء تنبیه کودک تحت دو عنوان کلیِ؛ تعزیر و تأدیب می‌باشد. هر چند بیشترِ قریب به اتفاق فقها در تنبیه بدنی کودک این دو عنوان را تفکیک نکرده‌اند اما از آنجا که در برخی موارد خاص به آن اشاره نموده‌اند تفکیک ...
[ 8 ] - تأملّی بر دیدگاه مشهور فقیهان در محدوده و مقتضای وقف بر نوادگان و منسوبین واقف
در مقاله حاضر نگارندگان در پی واکاوی دیدگاه فقیهان امامیه و طرح نگاه صحیح پیرامون مسئلۀ محدوده و مقتضای وقف بر نوادگان یا منسوبان به واقف هستند. مشهور فقیهان امامیه برآنند که اگر واقف صیغۀ وقف را به‌نحو اطلاق به‌کار ببرد و به تفسیر و تصریح مصادیق آن نپردازد؛ نوادۀ دختری مجازاً در شمار موقوف‌ٌعلیهم محسوب میشود و در وقف بر منسوبان، نظر به اینکه نوادگان دختری به واقف (پدربزرگ مادری خود) انتساب نم...
[ 9 ] - تأثیر وصیت میت و موافقت ولی برای پیوند عضو
مجلس ششم طرح مرگ مغزی و پیوند اعضای بیماران فوت شده را در جلسۀ علنی روز چهارشنبه مورخ 17/1/1379 با عنوان «قانون پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنان مسلّم است» مشتمل بر یک ماده واحده و سه تبصره به تصویب رساند. در این تبصره آنچه به عنوان مرجع در برداشت اعضای بیماران مرگ مغزی مطرح شده، وصیت فرد یا اذن اولیای شرعی او پس از مرگ است. در این مقاله نویسندگان به تحلیل و پژوهش دربارۀ ...
[ 10 ] - واکاوی روایی فقهی – حقوقی وقف حقوق معنوی
چکیدهفرض مشهور فقهای شیعه در متعلّق وقف بر مبنای روایات اعیان است. حال سؤالی به ذهن پژوهشگر متبادر می گردد و آن اینکه، آیا توسعة متعلّق وقف به مالکیت فکری و امور معنوی نیز امکان دارد یا خیر؟ نگارنده در مقالة حاضر به روش تحلیلی توصیفی برخلاف پیش فرض مشهور، توسعة متعلّق وقف به غیراعیان را ضمن اثبات مالیّت محصولات فکری و مشروعیّت مالکیت معنوی، مدلّل می نماید، معتقد است وقف امور معنوی نیز از حیث حکم وضعی...
[ 11 ] - بازپژوهی تعریف و مفهوم انفال در اندیشۀ فقیهان امامیه (با تأکید بر انگارۀ امام خمینی«ره»)
با تحقیق در متون فقهی از قدما تا متأخران فقیهان امامیه به این نتیجه می‌رسیم که فقها در تعریف انفال صرفاً به ذکر برخی از مصادیق آن بسنده کرده‌اند. اشکال این نحوۀ تعریف آن است که در دورۀ معاصر و با پیدایش مصادیق نوپدید، تعریف‌های مذکور کارایی ندارند و ضرورت ذکر ضابطه برای انفال و تعریف ناظر به ملاک برای شناسایی مصادیق جدید کاملاً محسوس است. بر این اساس در مقالۀ حاضر نگارندگان به بیان تعریف انفال (ب...
[ 12 ] - واکاوی "ضابطه" شبهه رافع مسئولیّت و مجازات در اندیشهی فقیهان امامیه
علیرغم اتفاق فقیهان در مورد تأثیر شبهه بر اسقاط مجازات و پذیرش اجمالی این مهم در موارد 120و 121 قانون م.ا، این نکته مورد اختلاف واقع شده که ضابطهی شبهه رافع مسئولیت و مجازات چیست. قانون مجازات اسلامی نیز به این مهم اشارهای ننمودهاست. تعدادی از فقیهان قائلند: تنها در حالتی میتوان مرتکب را دارای شبهه دانست که در هنگام فعل، یقین یا ظن معتبر به حلیّت فعل داشته باشد. در مقابل عدهای دیگر مطلق ظ...
[ 13 ] - بررسی قلمرو جاسوسی در عملیات روانی از منظر فقه اسلامی
چکیده در طول تاریخ، همواره جنگ پدیده‌ای قابل توجه بوده و از ابعاد گوناگون مورد مطالعه قرار گرفته است. در گذشته نگرش حاکمان و سیاستمداران برای پیروزی بر دشمن بیشتر بر پایه جنگ نظامی بوده است، اما در عصر حاضر نگرشی جدید ولی پیچیده و گسترده، تحت عنوان جنگ و عملیات روانی با به‌کارگیری تکنیک‌ها و ابزارهای متفاوت، با مصادیق فراوان از جمله «جاسوسی» در حال شکل‌گیری است. جاسوسی و ضرورت تشخیص مرز ب...
نویسندگان همکار