امیر دیوانی
دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه مفید
[ 1 ] - دیدگاه شهید ثانی در باب چیستی ایمان (بر اساس کتاب حقائق‌الایمان)
مؤلف کتاب حقائق‌الایمان معتقد است که ایمان، تصدیق منطقی یا یقین ثابت جازم نسبت به متعلقات ایمان است. البته این تصدیق زمانی به‌عنوان ایمان پذیرفته میشود که با انکار معارف ایمانی همراه نباشد. ایشان اختیار در ایمان را به اختیار در حدوث یا اختیار در بقای ایمان مربوط می‌داند. از نظر وی تعریف لغوی ایمان عبارت است از تصدیق منطقی که تعریف شرعی اخص از معنای لغوی آن است. در نقد و بررسی نظریۀ مذکور، به ا...
[ 2 ] - محدودة شناخت از نفس از دیدگاه ابن‌سینا و کانت
این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا ماهیت و وجود نفس از دیدگاه ابن‌سینا و کانت قابل شناخت است. به نظر می‌رسد ابن‌سینا علم ما به وجود نفس خود را، حضوری و نسبت به ماهیت نفس، با واسطه و از طریق استدلال می‌داند. اما کانت دیدگاهی متفاوت با ابن‌سینا دارد. به اعتقاد وی، ما صرفاً با وحدت آگاهی‌ها مواجه هستیم نه یک موضوع مشخص. وی حمل مقولات بر نفس و فراتر از محدودة تجربة ممکن را موجب مغالطه می...
[ 3 ] - سکوت عقلی
از بحث‌های فلسفی مورد اهتمام در فلسفة اسلامی و فلسفة غرب مشخص کردن مرزهای شناخت عقل انسانی از واقع است. به تبع مرزهای وجودی عقل در شناخت، مرزهای سخن و گفتار عقل در مقام اخبار از واقع به میان می‌آید. در مقالة حاضر کوشش شده است تا مرزهای شناختاری و گفتاری عقل با ملاک‌هایی بیان شود که با توجه به آنها سکوت‌های ممکن و سکوت‌های ضروری عقل در مقام اخبار از واقع مشخص شود. در عین حال، متعلق سکوت ضروری ع...
[ 4 ] - قانون اراده در سلوک صدیقین
انسان به نیروی عقل در مقام کردار قرار می‌‌گیرد. کردار انسانی ساختۀ شناخت و خواست (= اراده) اوست. کردارهای عقلی تابع قانون‌‌های واقعی‌اند که می‌‌توانند و شایسته‌‌اند که اراده را متعیّن سازند. عقل این قانون‌‌ها را کشف می‌‌کند و خود را به پیروی از آنها ملزم می‌‌بیند. نبرد عقل با خواسته‌‌های غریزه تا منضبط کردن آنها لازم است، لیک بخش قابل توجهی از توانایی‌‌های عقل در نگهداشت غرایز از طغیان و سرک...
[ 5 ] - تبیین همسویی دیانت و عقلانیت
چگونگی امکان همسویی میان عقلانیت و دیانت، مسئله‌ای است که با وجود دیدگاه‌های متنوع و گاه ناهمگون درباره آن، اهمیت نسبت این دو را نزد محققان دین و فلسفه نشان می‌دهد. دیانت، عبارت است از پذیرش یقینی اصول و آموزه‌های تفصیلی دین، آن‌گونه که مقصود است؛ و عقلانیت عبارت است از عبور به واقع و اکتشاف آن بر پایۀ پذیرش اصول ناب و ضروری‌الصدق عقل. از اینکه بسیاری از فیلسوفان بزرگ تاریخ، از جمله فیلسوفان مس...
[ 6 ] - احتجاجی جدید بر زندگی پس از مرگ
انسان به طبیعت آگاهی و خواست خود زندگی را می‌‌طلبد، به زندگی می‌‌اندیشد، از آن محافظت می‌‌کند و از هر چه بر ضد آن باشد می‌‌گریزد. مرگ، به‌ویژه آنگاه که پایان مطلق زندگی تلقی شود، بیش‌‌تر از هر چیز دیگری هراسناک میشود. هرچند اموری در زندگی برای انسان ناخوشایند باشد، ناخرسندی به اصل زندگی سرایت نمی‌‌کند و او به زندگیِ بدون آن امور می‌‌اندیشد. اصل اعتقاد به زندگی، بقا و جاودانه بودن آ...
[ 7 ] - احتجاج اخلاقی بر ضرورت زندگی پس از مرگ
کسی نیست که با پرسش از زندگی پس از مرگ روبه‌رو نشده باشد. از‌آنجا‌که پیامبران الهی و اوصیای ایشان پیغام الهی را در‌بارۀ زندگی پس از مرگ به مردم ابلاغ کرده‌اند، در این پژوهش تلاش میشود نشان داده شود درک ضرورت این ابلاغ در نهاد هر انسانی هست و شناسایی آن تنها نیازمند آشکارسازی است؛ از‌این‌رو به روش عقلی روشن میشود نظام احسن آنگاه درک خواهد شد که هیچ بخشی از آن نادیده گرفته نشود. اگر جهان طبیعت...
[ 8 ] - تبیین انتقال از جهان اول اخلاق به جهان دوم آن
قانون علیتی و معلولیتی امکانیْ به دو بخش طبیعی و عقلی تقسیم میشود. بخش اول، بر جهان طبیعت و بخش دوم بر جهان عقلْ حاکم است. انسان، از آن جهت که صاحب بدن و صاحب عقل است، این دو جهان را در خود جمع کرده است، لیک در درون این اجتماعْ‌‌ْ میان این دو جهان نبردی شکل می‌‌گیرد تا قلمرو هر یک در سیطرۀ دیگری درآید. پیروزی عقل بر غرایز یا پیروزی ارادۀ عقلی بر امیال طبیعی، جواز ورود انسان ساکن طبیعت را به ج...
نویسندگان همکار