ظاهر حسین شمالی
دانشیار، گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران
[ 1 ] - وارونسازی توأمان دو بعدی زمان سیرهای موج لرزهای S و مقاومت ویژه الکتریکی برای آشکارسازی ناهمگنی‌های نزدیک سطح
در این مقاله برای تصویرسازی هم‌زمان مجموعه دادههای لرزه شکست مرزی و مقاومت ویژه الکتریکی روش وارونسازی توأمان دو بعدی تکرار شونده انتخاب شده است. در این الگوریتم، تابع گرادیانهای متقاطع به‌عنوان عامل پیونده دهنده ساختاری به مسئله وارون اضافه شده است. نتایج حاصل از وارونسازی توأمان دادههای زمان سیر موج S (برشی) و مقاومت ویژه که در امتداد یک پروفیل برداشت شدهاند، تشخیص دقیق مرز لایههای تش...
[ 2 ] - برآورد ضریب کیفیت Q، با استفاده از فاز ال‌جی کدا برای نیمه شمالی ایران (کپه‌داغ، البرز، آذربایجان و بلوک دریای خزر)
هدف از این پژوهش، برآورد ضریب کیفیت با استفاده از فاز ال‌جی کدا برای نیمه شمالی ایران محصور به عرض جغرافیایی °32-°40 درجه شمالی و طول جغرافیایی°44-°62 درجه شرقی است و از نظر تقسیمبندی ایالتهای لرزهزمین‌ساختی شامل ایالت لرزهزمین‌ساختی البرز- آذربایجان، کپه‌داغ، بخشی از ایران مرکزی ، بخشی از زاگرس و همچنین بلوک دریای خزر است. ضریب کیفیت در بسامد یک هرتز (Q0) و وابستگی بسامدی آن (η) با استفاده...
[ 3 ] - تعیین جزئیات گسیختگی زمینلرزههای 18 ژوئن 2007 کهک و 27 سپتامبر 2010 شمال کازرون با استفاده از تصویرسازی معکوس امواج P دورلرز
یکی از روش‌هایی که امروزه توجه بسیاری از زلزله‌شناسان را جلب کرده است، روش تصویرسازی معکوس (back-projection) در تعیین جزئیات گسیختگی از قبیل گسترش (extension)، سرعت (velocity)، جهت (direction) و مدت‌زمان گسیختگی (duration) است. توانایی پیاده‌سازی بر روی داده با باندهای فرکانسی نسبتاً پهن و سادگی نسبی محاسبات از مزیت‌های این روش نسبت به روشهای مرسوم تعیین گسیختگی از قبیل روش گسل محدود (finite f...
[ 4 ] - بررسی اثر توپوگرافی بر دامنه امواج لرزهای با استفاده از شبیه‌سازی سه‌بعدی امواج لرزهای در شهر تهران
شهر تهران یکی از مراکز پرجمعیت جهان با خطرپذیری بسیار زیاد زمین‌لرزه است. این شهر با جمعیتی بالغ بر ۱۲ میلیون نفر، مرکز سیاسیاقتصادی ایران نیز به شمار می‌رود. ساخت و سازهای غیر اصولی و بافت‌های فرسوده در این شهر، موجب افزایش نگرانی‌ها در صورت رخداد یک زمین‌لرزه است و اهمیت مطالعات مختلف در مورد زمینلرزههای احتمالی آینده را در این شهر دوچندان می‌کند. در این مطالعه، با استفاده از روش المان طیف...
[ 5 ] - تعیین مکان مجدد زمینلرزههای ورزَقان- اَهر 6.5Mw, 6.3Mwو پسلرزههای آن با استفاده از الگوریتم غیرخطی احتمالاتی
مکان‌یابی زمینلرزهها، به منزلة یکی از پارامترهای مبنایی در تحقیقات زلزله‌شناسیِ هر منطقه، دارای اهمیت زیادی است. افزایش دقت مکان‌یابی زمینلرزهها، می‌تواند موجب افزایش دقت و اطمینان در محاسبة مدل‌های سرعتی (و برعکس) و همچنین بررسی‌های مرتبط با تحلیل خطر و کاهش ریسک لرزهای، شود. برای دست‌یابی به یک فهرست‌نامه دقیق، بررسی مجدد شکل موج‌های ثبت شده به‌منظور تعیین صحیح فازهای لرزهای، استفاده از ...
[ 6 ] - اثر چشمه میکروترمورها در تعیین مشخصات ساختگاهی با استفاده از روش H/V
در این مقاله تابع بزرگ‌نمایی ساختگاه در 10 ایستگاه شتاب‌نگاری متعلق به شبکه شتاب‌نگاری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در گسترده شهر تهران تعیین شده است. بدین منظور از ثبت نوفه‌های پیوسته در 40 روز متوالی و تحلیل آنها به روش نسبت طیفی مولفه‌‌های افقی به قائم (H/V)، استفاده شده است. نتایج بهدست آمده نشان‌دهنده حساسیت تابع‌های بزرگ‌نمایی ساختگاه به میزان و منشأ نوفه صنعتی بوده است. ا...
[ 7 ] - تعیین جهت‌یافتگی نوفه لرزهای محیطی در منطقه البرز مرکزی/ایران با استفاده از تابع‌های همبستگی
امروزه با به‌کارگیری نوفه لرزهای محیطی، مجموعه بزرگی از داده‌ها در راستای تعیین تصاویر توموگرافی با کیفیت بالا در مقیاس‌های محلی و منطقه‌ای، حتی در مناطقی با لرزه‌خیزی کم، فراهم شده است. پیش از استفاده از تابع‌های گرین تجربی بین‌ایستگاهی حاصل از همبستگی نوفه‌های لرزهای لازم است که توزیع فضایی و زمانی نوفه لرزهای بررسی شود. در این تحقیق جهت‌یافتگی نوفه لرزهای در البرز مرکزی/ایران با استفاده...
[ 8 ] - بررسی عوامل موثر بر وارونسازی یک چشمه پیچیده زمین‌لرزه‌ای با استفاده از لرزهنگاشتهای مصنوعی
انحراف زمینلرزهها از سازوکار دو زوج نیرو بسیار مهم و یک ابزار حساس برای بررسی فرایندهای چشمه آنها است. این باور وجود دارد که سازوکار کانونی زلزله‌ها نه تنها اطلاعاتی در مورد میدان تنش فراهم می‌سازد بلکه در مورد پدیده گسیخت مانند بازشدگی ترک‌ها نیز اطلاعاتی بهدست می‌‌دهد، به همین علت انحراف از سازوکار دو زوج نیرو، مورد بررسی قرار میگیرد. از طرف دیگر تغییرات زمانی پیچیده آزاد‌سازی انرژی، مانن...
[ 9 ] - بررسی روش برگردان نسبی تانسور گشتاور لرزهای با استفاده از دادههای شبیه‌سازی شده و کاربرد آن در پسلرزههای زمین‌لرزه 28 فوریه 2006 فاریاب 0/6=Mw
برگردان نسبی تانسور گشتاور لرزهای روش سریع و مناسبی برای تعیین سازوکار زمین‌لرزه‌هایی است که نزدیک به هم رخ می‌دهند و در ایستگاه‌های مشترکی ثبت شدهاند. در این روش با استفاده از اندازه‌گیری نسبی دامنه یک فاز خاص ناشی از چندین زمین‌لرزه‌ای که نزدیک به هم رخ داده‌اند و در ایستگاه‌های مشترک ثبت شدهاند می‌توان با داشتن سازوکار زمین‌لرزه مرجع، بدون دانستن تابع گرین کامل سازوکار زمینلرزههای دیگر ...
[ 10 ] - مکان‌یابی مجدد زمین‌لرزه اصلی 29 آذرماه 1389 محمدآباد ریگان Mn = 6.5 و پسلرزههای حاصل از آن به روش غیرخطی
در تحقیق حاضر با استفاده از روش غیرخطی به مکان‌یابی مجدد زمین‌لرزه Mn = 6.5؛ML = 6.2 ؛ Mw = 6.3، محمدآباد ریگان و پسلرزههای حاصل از آن می‌‌پردازیم. زمین‌لرزه ریگان شامل 296 پس‌لرزه ثبت شده در مرکز لرزه‌نگاری کشوری (IRSC) است که در برخی موارد بزرگی پس‌لرزه‌‌‌‌ها نزدیک به زمین‌لرزه اصلی بوده است. دادههای مورد استفاده در این تحقیق از ترکیب اطلاعات زمان رسید فازهای ثبت شده در ایستگاه‌‌ها...
[ 11 ] - مقایسه خطای مکان‌یابی زمینلرزههای محلی در روشهای خطی‌شده و غیرخطی با استفاده از دادههای شبیه‌سازی
در این تحقیق با استفاده از شبیه‌سازی دادههای زمان رسید فازهای لرزهای، نحوه عملکرد روش غیرخطی و خطی‌شده در مکان‌یابی زمینلرزهها و برآورد خطای مکان‌یابی مورد بررسی قرار میگیرد. شبیه‌سازی صورت گرفته برای سه گروه زمین‌لرزه در ناحیه البرز مرکزی شامل ناحیه گُسل مشا، ناحیه فیروزکوه و ناحیه قم است. برنامه مورد استفاده براساس روش غیرخطی برنامه NonLinLoc (لوماکس و همکاران، 2000) و برنامه مور...
[ 12 ] - محاسبه تانسور تنش براساس وارونسازی سازوکار کانونی زمینلرزهها و کاربرد آن در منطقۀ مکران
اطلاع از چگونگی تغییرات تنش در پوسته برای درک وضعیت ژئودینامیک و تحقیق زمین‌ساختی منطقۀ مورد بررسی لازم است. در این نوشتار ضمن بیان مبانی نظری وارونسازی تانسور تنش با استفاده از سازوکارهای کانونی زمینلرزهها، به معرفی دو رویکرد خطی و غیرخطی در این موضوع پرداخته شده و دو روش برگزیده از هریک از این رویکردها به‌‌طور خلاصه توضیح داده شدهاند. سپس هر دو روش روی یک مجموعه دادۀ شناخته شده که مربوط ...
[ 13 ] - تعیین سازوکار زمینلرزههای پیچیده با بزرگی متوسط
در این تحقیق، در ابتدا، با حاصل‌جمع لرزهنگاشتهای دو رویداد دو زوج نیروی خالص یک چشمه زمین‌ساختی با درصد غیر دو زوج نیروی بالا را مدل‌سازی می‌‌کنیم. در مرحله بعد به وارونسازی خطی لرزهنگاشتهای این چشمه در حوزه زمان خواهیم پرداخت. نتایج نشان می‌‌دهد که با افزایش ممان لرزهای رویداد دوم و کاهش فاصله دو رویداد، درصد دو زوج نیروی تانسور ممان کم میشود. همچنین، نتایج وارونسازی در حالت دو زوج ...
[ 14 ] - بررسی ناهمسانگردی آزیموتی لرزهای موج P در عرض زاگرس
ناهمسانگردی آزیموتی لرزهای با استفاده از باقی‌مانده‌های زمان‌رسید نسبی موج P مربوط به زمینلرزههای دورلرزه‌ای رسیده به ایستگاه‌های نیم‌رخی در عرض زاگرس (نیم‌رخ زاگرس) تا عمق 460 کیلومتر مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق، دادههای موجود در آزیموت پشتی بین 180 تا 360 درجه با کم‌کردن 180 درجه به بازه آزیموت پشتی بین 0 تا 180 درجه منتقل شدند. سپس، این داده‌ها برای هر ایستگاه برحسب آزیموت پشتی رس...
[ 15 ] - بررسی تأثیر بی‌هنجاری‌های عمیق بر ساختار گوشته بالایی در توموگرافی زمان‌رسید امواج درونی به روش ACH
اساس کار روش بر استفاده از دادههای زمان‌رسید نسبی زمینلرزههای دورلرزه‌ای برای بهدست آوردن تغییرات سرعت در گوشته بالایی است. در این راستا، سعی میشود که تاثیر پارامترهای چشمه و مسیر پرتو از چشمه تا زیر منطقه مورد بررسی کمینه شود. به‌‌این‌‌ترتیب، تنها تاثیر ناشی از ساختار سرعت منطقه در دادههای زمان‌رسید باقی می‌ماند. هدف این تحقیق، بررسی میزان تاثیر بی‌هنجاری‌های بخش‌های پایین‌تر (مخصوصا بی...
[ 16 ] - شبیه‌سازی تولید، انتشار و بالاروی سونامی در منطقه مکران غربی، قسمت اول: شبیه‌سازی تولید
درحالی‌که توجه جهانی به سمت پدیده سونامی به‌خصوص در مناطق شرقی اقیانوس هند در نزدیکی اندونزی افزایش یافته، مکران غربی که در شمال غرب اقیانوس هند و در دریای عمان واقع است به‌عنوان یک ناحیه دارای پتانسیل خطر سونامی کمتر مورد توجه واقع شده است. عدم رخداد زمین‌لرزه طی سالیان طولانی در این ناحیه احتمال قفل‌شدگی مکران غربی را افزایش داده که در این صورت می‌توان انتظار داشت که خطر سونامی بالقوه‌ای در آ...
[ 17 ] - شبیه‌سازی تولید، انتشار و بالاروی سونامی در منطقه مکران غربی، قسمت دوم: شبیه‌سازی انتشار و بالاروی
باتوجه به ابهاماتی که در مورد خطرپذیری و پتانسیل خطر وقوع سونامی در سواحل جنوبی ایران وجود دارد، برای درک بهتر خطر سونامی و آمادگی در مقابله با وقوع آن به‌خصوص برای منطقه مکران غربی مدل‌سازی سونامی امری ضروری و لازم می‌باشد. هدف این مطالعه شبیه‌سازی عددی فازهای انتشار امواج سونامی در دریای عمان و شمال اقیانوس هند و بالاروی آن به هنگام رسیدن به سواحل مکران غربی در ایران می‌باشد. در این مطالعه، م...
[ 18 ] - تعیین پارامترهای چشمه نقطه‌ای و گسترده زمین‌لرزه 5 آوریل 2017 سفیدسنگ (0/6Ml ) در حوزه زمان و فرکانس با استفاده از مجموعه‌ابزار KIWI
مجموعه ابزار KIWI (KInematic Waveform Inversion)، یک روش جدید در تعیین سازوکار کانونی و پارامترهای چشمه زمینلرزههای ناحیه‌ای است که در آن با انجام برگردان در دو حوزه زمان و فرکانس، پارامترهای چشمه نقطه‌ای و گسترده تعریف شده در مدل چشمه اِیکونال (eikonal) طی فرآیندی مرحله‌ای تعیین میشود. هدف از این مطالعه، تعیین پارامترهای چشمه نقطه‌ای و گسترده زمین‌لرزه 5 آوریل 2017 سفیدسنگ (0/6Ml ) ضمن تشریح...
نویسندگان همکار