علی محمد موذنی
استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج، ایران
[ 1 ] - نقد اجتماعی‌‌ـ سیاسی رمان بادبادک‌باز به روش ساختگرایی گلدمن
به عقیدة پژوهشگران عرصة جامعه‌شناسی ادبیات هر قصه و اثر ادبی دیگر، وقایع زمانة خود را بازگو می‌کند و قصه در حقیقت، شکل بیان هنری همان وقایع اجتماعی است. با این تفاوت که جامعه‌شناسی به زبان علمی دربارة آن مسائل گفتگو می‌کند. بنابراین، بررسی ادبیات با روشی علمی، جوهر آثار ادبی، شرایط و مقتضیات محیط اجتماعی در بر گیرنده و پرورندة شاعر و نویسنده و نیز جهان‌بینی، موضع فکری و فرهنگی آنان را با توجه ب...
[ 2 ] - سلسلة قادریه و شیخ عبدالقادر گیلانی
این مقاله به بررسی احوال و برخی آثار شیخ عبدالقادر گیلانی عارف سده ی پنجم می پردازد که پیروان بسیاری در شبه قاره و مخصوصاً کشور هندوستان دارد. از جمله آثار او الغنیه الطالبی، رسائل، فتوح الغیب و سرالاسرار می باشد. یکی از مهمترین دلایل پرداختن به این موضوع آن است که قادریه با این که یکی از نخستین طریقه های منظم صوفیانه در اسلام است ولی در مجموع با فقر شدید کارهای تحقیقی رو به رو است و عقاید و با...
[ 3 ] - موسیقی اصوات درمثنوی و غزلیّات مولانا
آثار منظوم مولانا جلال‌الدّین پُر از آوا و نوا و موسیقی است؛ زیرا جان سراینده‌اش با موسیقی آمیخته شده و موسیقی نیز در تمام اجزای وجودش رخنه کرده است. به گواهی اشعارش، به‌ویژه غزلیّات، وی درموسیقی علمی و عملی روزگار خود مهارت و تسلّط کامل داشته است. آن دم که کلامش پر از وزن و آهنگ و موسیقی می‌شود، می‌توان معنای سخن او را دریافت که در نظر او، شعر موسیقی کیهانی است و «اصوات» از هر نوعی که باشد، بهترین...
[ 4 ] - تحلیل برخی از استعاره‌‌های مفهومی فارسی با استفاده از الگوی شبکه‌‌ای و ادغام
ژیل فوکونیه و مارک ترنر، موضوعِ استعارة مفهومی را موردی خاصّ از یک عرصة عامّ‌‌تر و وسیع‌‌تر دانسته‌‌اند؛ این عرصة وسیع‌‌تر، تحلیل سازِ کارِ دستگاه ذهن به وقتِ مواجهه با دامنه‌‌های مفهومی است. ایشان برای توصیف این فرایند، از اصطلاح «فضای ذهنی» یا «مفهومی» استفاده می‌‌کنند. آنان معتقدند که برای درک بسیاری از پیچیدگی‌‌های اندیشة آدمی، الگوی یک یا دو دامنه‌‌ای کفایت نمی‌‌کند، بلکه باید در تشریح اندیشة تص...
[ 5 ] - خویشاوندی «داستانک» و «حکایت» با نگاهی بر بهارستان جامی
مینیمالیسم (کمینه‌گرایی) در ادبیات، سبک یا اصلی ادبی است که بر پایۀ فشردگی افراطی و ایجاز بیش از حد و سادگی محتوای اثر، بنا شده‌است. اگر براساس این تعریف، ایجاز و سادگی را مهمترین ویژگی مینیمالیسم به شمار آوریم، در آثار کلاسیک نثر فارسی، با انواع و نمونه‌های متنوع و فراوانی از کمینه‌گرایی مواجه می‌شویم که از ابتدای شکل‌گیری زبان فارسی دری، مورد توجه گروهی از شاعران و نویسندگان فارسی زبان بود...
[ 6 ] - درآمدی بر جایگاه فرایند اقناع در فنّ خطابه و مطالعات ادبی
اقناع، فرایندی است که به منظور نفوذ در مخاطبان و مجاب ساختن آنان به وجود می‌آید. این فرایند ارتباطی اهمّیّت ویژه‌ای در دنیای ادبیّات دارد؛ زیرا همواره یکی از مهمّ‌ترین اهداف سخنوران و پدیدآورندگان آثار هنری، اقناع مخاطبان بوده است. با توجّه به این اهمّیّت، از چند دهۀ اخیر مطالعات گوناگون و متفاوتی دربارۀ رابطۀ اقناع و ادبیّات انجام شده است. این نوع تحقیقات که از غرب آغاز شده، دربارۀ شیوه‌ها و روش‌های ا...
[ 7 ] - بررسی تأثیر استدراکات بلاغیون بر روایی و پایداری ساختارمندی ایضاح‌البلاغۀ خطیب قزوینی
«خطیب قزوینی» یکی از برجسته‌ترین سخن‌شناسان مسلمان است. وی در تداوم سنّت کلاسیک سخن‌شناسی اسلامی، چکیدۀ باب سوم کتاب مفتاح‌العلوم سکاکی را با هدف تسهیل ارتباط با متن و یادگیری بهتر آن، با عنوان کتاب تلخیص‌المفتاح پدید آورد؛ اثری که حاوی برخی از آرای خود او در علم بلاغت نیز بود. سپس، وی ایضاح را برای شرح و تکمیل مطالب تلخیص‌المفتاح نوشت، اما کتاب ایضاح به‌رغم تأخّر، پخته و مشروح‌تر بودن آن، نتوانس...
[ 8 ] - تفسیر و تحلیل مرگ گریزی و جلوه ی آن در خلق شخصیت های رویین تن ملل جهان (با تأکید بر وجوه اشتراک شخصیت های اسفندیار، آشیل، زیگفرید و بالدر)
آدمی از ابتدا سوال‌ها و چالش‌هایی را پیش روی خود دیده و همواره سعی بر آن داشته است که جوابی برای این پرسش‌های خود بیاید. یکی از این مسائل که از همان دوران آغاز زندگی بشر گریبان‌گیر وی بوده است، هویت و ماهیت مسئله‌ی مرگ بوده است، چون موجودی که تشنه‌ی بقا بوده است را به سوی فنا و نابودی می‌کشاند. انسانی که با مشکل حل ناشدنی و گریزناپذیر مرگ ...
[ 9 ] - گزارش اشکالات خطیب قزوینی بر آراء دانشمندان متقدّم و معاصر خود در علم معانی با تکیه بر رُبع اوّل کتاب الایضاح فی شرح تلخیص‌المفتاح
کتاب الإیضاح فی شرح تلخیص‌المفتاح اثر طبع «خطیب قزوینی» از معارف قرن 7 و 8 هجری قمری از معمول‌ترین متون تعلیمی و تحقیقی در علم بلاغت است که بیش از هفت قرن بر فراز قلل رفیع این دانش هَل مِن مُبارز می‌زند. در این نوشتار ضمن تعریفی کوتاه از خطیب قزوینی و اثر گرانقدر او، ایضاح، اشکالاتی را برمی‌شمریم که او در محدودۀ علم معانی تا ابتدای باب قصر و حصر بر متقدمان و معاصران خود مطرح می‌کند.
[ 10 ] - بازشناسی مفهوم «نطق» در مثنوی مولانا با تکیه بر نظریات زبان‌شناسی معاصر
در این مقاله، ابتدا به تعریف فکر از منظر علمای قدیم علم منطق، حکمت و عرفان پرداخته شده، آنگاه از لابه‌لای ابیات مثنوی و فیه‌مافیه به تعریف اندیشه از دریچة نگاه مولانا اشاره شده‌است. امروزه نظریات زبان‌شناسی و رابطة زبان و تفکر با مبانی نظریات مولانا در این زمینه تطبیق یافته‌است و موضوعات و موارد مختلف آن طبقه‌بندی و تشریح شده‌است؛ موضوعاتی از قبیل: تعریف انسان در رابطه با نیروی ناطقه، تفکر در آ...
[ 11 ] - تفسیر و تحلیل اندیشه حماسی در ایران (شاهنامه) و اسکاندیناوی (حماسۀ اسکاندیناوی)
فارغ از مسئلۀ تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آثار دو سرزمین، می‌توان بابی را گشود در موضوعی خاص که از جهت محتوا در آنها وجوه اشتراکی وجود دارد و آن را دستمایۀ قیاس یک موضوع، یک گرایش و یک محتوای ویژۀ مشترک در دو سرزمین مختلف قرار داد. مسئلۀ رویین‌تنی از نکات پر اهمیت و پر بسامد در تاریخ ادب و اعتقادات سرزمین‌های مختلف است که رویی جانب تاریخ و رویی جانب تخیل بشر روزگار پیشین دارد. در این پژو...
[ 12 ] - ساختارشناسی حکایت‌های تمثیلی روضۀ هشتم بهارستان از منظر مینیمالیسم
این پژوهش به روشی تحلیلی- توصیفی، با بررسی ساختار حکایت‌های تمثیلیِ روضه‌ی هشتم بهارستان جامی از منظر مینیمالیسم، به اهّمیّت کمینه‌گرایی در تعالیم اخلاقی و وجود نوعی قرابت و خویشاوندی بین حکایت‌های تمثیلی و داستانک‌ها می‌پردازد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، ساختار حکایات تمثیلی بهارستان با مهمترین عناصر داستان‌های مینیمالیستی از جمله: طرح ساده، حجم اندک، شخصیت‌های معدود و ... قابل تطبیق است. دل...
[ 13 ] - بررسی اقتباسات قرآنی در دیباچۀ تفسیر خزائن‌الأنوار و معادن‌الأخبار خاتون‌آبادی
جمال ادبی و اعجاز هنری قرآن کریم همواره یکی از عوامل اصلی جذب مخاطب بوده‌است. اقتباس یکی از شیوه‌های بلاغی است که می‌تواند با اعتبار، ضمانت، وجاهت، غنا و مقبولیت بخشیدن به متن، موجب جلب بیشتر مخاطبان و سرانجام، اقناع آنان گردد. تفسیر خزائن‌الأنوار و معادن‌الأخبار از تفاسیر ادبی ـ عرفانی دورۀ صفویه است که در سال‌های اخیر مورد تحقیق، تصحیح و چاپ قرار گرفته‌است و آن را در قرن دو...
نویسندگان همکار