محمدجواد جاوید
دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
[ 1 ] - نظریۀ ابتنای توسعۀ اجتماعی بر سرمایۀ حقوقی
سرمایۀ حقوقی، ناظر به روح انضباطی حاکم بر روابط شهروندان جامعه در چارچوب‌های معین در عرف و قانون مرسوم هر اجتماع است. براساس این دیدگاه، امکان توسعۀ اجتماعی در جامعه‌ای که فاقد سرمایۀ حقوقی است، اساساً بی‌معناست و سرمایۀ حقوقی در اجتماعی شکل می‌گیرد که وضع حقوقی پیش‌تر در آن استقرار یافته باشد. با این فرض، طبعاً وضع حقوقی و حاکمیت قانون نیز حکایت از گذار موفق از وضع طبیعی به وضع مدنی دارد. به این...
[ 2 ] - ملاحظاتِ حقوق عمومی در مکتبِ تومیسم با تأکید بر حاکمیت قانون در دولت دینی
حکومت یک ضرورت طبیعی، شرعی و قانونی است. ازاین‌رو در مفروض توماس آکوئیناس توجه به یک دولت دینی تحت حاکمیت قانون الهی، مدلی مقبول است. فرضیّۀ او چنین است که نماد اقتدار سیاسی (حکومت) در اختیار شخص پادشاه و اقتدار دینی در اختیار کلیسا قرار دارد. پادشاه به‌عنوان نماد اقتدار سیاسی وظیفه دارد با تأمین سعادت دنیوی مقدمات لازم را برای رسیدن به سعادت اخروی که همان رسیدن به خداست، فراهم سازد. وی همچن...
[ 3 ] - تعهد رسانه در قبال شفافیت قضایی
پایبندی به اصل عدالت علنی مستلزم آن است که فرایند دادرسی از شفافیت لازم برخوردار باشد، بدین معنی که عدالت مادامیکه رؤیت نشود، محقق نشده است. این مقاله، با بررسی کارکرد حقوق بشری رسانه در دستگاه قضایی به چالشها و نیز منافع استفاده از این نهاد با هدف افزایش شفافیت و پاسخگویی قضایی و درنتیجه کاهش فساد قضایی میپردازد. سؤال اصلی در این تحقیق میزان کارایی رسانه در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران باو...
[ 4 ] - فرهنگ سیاسی ایران و درآمدی بر وضع حقوق عمومی؛ مطالعه موردی مسئله تفکیک قوا در ایران باستان
حقوق عمومی معاصر در ایران نمی‌تواند نسبت به عناصری از هویت خویش در گذشته غافل بماند. هرچند تحلیل مسئله حقوق عمومی در ایران باستان خود برای بسیاری از محققان، جای بسی تأمل دارد و لذا سخن گفتن از تفکیک قوا به عنوان جزئی از بدنه حقوق عمومی در حکومت‌های اولیه ایران نیز آسان به نظر نمی‌رسد، اما نوشتار حاضر بر این فرضیه استوار است که با تأمل و بررسی تاریخ عصر باستان به گونه‌ای تفکیک قوا می‌توان پی برد...
[ 5 ] - هرمنوتیک، حرکت جوهری و فرایند ترجمه
سخن‌گفتن از نسبت بین نظریة حرکت جوهری ملاصدرا که بحثی هستی‌شناختی است و منطق ترجمه که از معناشناسی بحث می‌کند در‌ظاهر قیاسی مع‌الفارق است. اما اگر مراد از ترجمه بیان مراد ماتن (مؤلف) باشد که عملاً درکی فراتر از متن صرف است، در این صورت می‌توان برای نظریة ملاصدرا در این خصوص وجهی قائل شد. این مقاله، با تمسک به نظریة حرکت جوهری ملاصدرا، کشش معنا در امتداد زمان و مکان را با مفهوم حرکت بررسی می‌کند....
[ 6 ] - جمهوری اسلامی ایران و مسئلۀ بدحجاب
حجاب و عفاف به یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران در دهه‌های اخیر تبدیل شده است. لزوم حجاب اجباری اسلامی و همسو قلمداد کردن آن با عفاف و اخلاقی انسانی زمینة اصلی بقای این قانون از بدو تولد انقلاب اسلامی تاکنون بوده است. در دوره‌هایی خاص، انتقاد و اعتراض به حجاب اوج و افول داشته است، اما این اعتراض‌ها هیچ‌گاه فروکش نکرده است. فرضیة رقیب مهم در این زمینه در قالب لزوم رعایت «ح...
[ 7 ] - تبعیض مثبت به نفع زنان با تأکید بر حقوق شهروندی
شاید یکی از مهم ترین مسائل در برابری حقوق زن و مرد، توجه به تفاوت های طبیعی زن و مرد است. از منظر حقوق بشری توجه به حقوق طبیعی زنان اولین گام برای احقاق حقوق آنهاست. در این میان توجه به حق بر حیات، بهداشت و سلامت در کنار حق بر بیماری زنان بسیار مهم است. به نظر می رسد یکی از خلأهای بزرگ حقوق بشری معاصر غفلت از حقوق زن در دوران ناراحتی ماهانه ی اوست. حقوق زنان در دوران قاعدگی از جمله حقوق طبیعی آ...
[ 8 ] - تبارشناسی مبانی استدلالی حق و تکلیف وآثار آن در پوزیتیویسم حقوقی (با مطالعۀ موردی بر مفهوم عدالت حقوقی)
مادی‌گرایی حقوقی حاصل از مبادی فلسفی پوزیتیویسم در عالم حقوق که بر اصالت حس و امکان رصد تجربی از طرفی و افتراق حوزۀ حقایق عینی و نفی امکان معرفت عقلی از تشریعیات قانونی طرفی دیگر، شکل گرفته، سبب ترسیم نقشۀ قوانین وضعی در رهایی از هر گونه قید ارزشی ایدئولوژیک و تقید بر دایرۀ بستۀ اراده و فرامین بشری بدون امکان خروج به ماورای خود، شده است. تقلیل اثبات‌گرایی به‌مثابۀ نظریه‌ای شکلی بر مبنای روش تحل...
[ 9 ] - مبانی مداخله‌ی دولت در نهاد خانواده در نظام حقوقی ایران
درباره‌ی موضوع مداخله‌ی دولت در نهاد خانواده، نظرات و رویکردهای متفاوتی مطرح شده است؛ رویکرد اول که قائل به انحصار نهاد خانواده در حوزه‌ی حقوق خصوصی است، دخالت دولت در نهاد خانواده را مجاز نمی‌داند. در مقابل، رویکرد دوم برای خانواده ماهیتی دوگانه (خصوصی و عمومی) قائل است. بنابراین مداخله‌ی دولت در ماهیت عمومی خانواده را مجاز می‌داند. در این رویکرد، به علت تفاوت در مبانی نظام‌های حقوقی مختلف، می...
[ 10 ] - مقایسۀ کدهای رفتاری ـ اخلاقی شرکت‌های چندملیتی در حقوق بین‌الملل و حقوق اسلامی
با پررنگ شدن مفاهیم حقوق بشری در نیمۀ دوم قرن بیستم و تأکید بیشتر بر ارزش‌های اجتماعی، اخلاقی، زیست‌محیطی، اقتصادی و بشردوستانه که در کانون توجه جهانی قرار می‌گیرند، مفاهیم جدیدی خلق می‌شوند که شرکت‌های چندملیتی به‌واسطۀ نقش بی‌بدیل خود در تجارت جهانی از آن برکنار نمی‌مانند؛ کدهای رفتاری- اخلاقی یکی از این مفاهیم به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر، فقه و حقوق اسلامی نیز در خصوص معاملات و تجارت بین‌الم...
نویسندگان همکار