کتاب اسرارالتوحید با تصحیح و تعلیقات مستوفای شفیعی کدکنی چند سال پیش به صورت مهذّب و منقّح، چاپ و منتشر شد. در این چاپ، گره بسیاری از مشکلات گشوده شده؛ ولی در برخی موارد، ابهاماتی چند، همچنان برجای مانده است. از جمله این مشکلات، فعل «بکفت» در عبارت «به ارادت شیخ بکفت» است که شفیعی کدکنی حدس زده اند که فعل «کفتن» در این جمله به معنای «انس و الفت گرفتن» آمده است. در این مقاله با شواهدی مستدل نشان د...

تذکره الاولیا همانند بسیاری دیگر از تذکره های عرفانی، تا حدودی ویژگیِ کشکول گونگی دارد؛ از این رو، حتّی اگر امروز همه نسخه های اقدم و اصحّ این کتاب نیز وجود داشت، باز هم تصحیح آن با دشواری های زیادی مواجه بود. نویسنده یا نویسندگان این کتاب، غالباً در حُکم مدوّن و گزینشگرِ مقامات و یا کُتُب شرح احوال بوده اند و این احتمال که به دلایل گوناگون، در منابع آنها تصحیفات و تحریفاتی راه یافته باشد، تقریباً قطعی ب...

رشیدالدین فضل الله همدانی هنگامی از سوی غازان خان به مقام وزارت رسید که ایران در اوضاع نابسامان سیاسی و اقتصادی به سر می­برد. او دلیل این نابسامانی را شیوه غلط کشورداری مغولان می­دانست و کوشید تا با بهره­گیری از نظام اندیشگانی ایران شهری، حکومت ایلخانی را به قدرتی مرکزی بدل کند. بخشی از کوشش رشیدالدین برای ایجاد تغییرات سیاسی در زبان نوشته­های او نمایان است. رشیدالدین با به کارگیری ساختارهای خا...

بیستون در 33 کیلومتری شرق کرمانشاه، در کنار جاده قدیمی کاروان رو از جلگه بین النهرین به سوی اکباتان واقع شده است، این محوطه از دوران پارینه سنگی تا کنون مسکونی بوده و آثار با ارزشی از ادوار مختلف تاریخی را در خود نهفته است. بنای ساسانی- ایلخانی از آثار مهم محوطه تاریخی بیستون می باشد که به دوره ساسانی نسبت داده شده و به مرور ویران گشته و پس از اسلام در دوره ایلخانی بنائی بر روی بخش شرقی آن ساخ...

حکمت ایرانیان باستان که از آن با نام «حکمت خسروانی» یاد می شود، مجموعه ای از مفاهیم و عناصر اصلی فرهنگی ایرانیان را در بر دارد. «نور» و «جوانمردی» از مولّفه های اصلی حکمت خسروانی است که پس از ورود اسلام به ایران نیز در فرهنگ ایرانیان به حیات خود ادامه داد. بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی و ابوسعید ابوالخیر، سه چهره ی درخشان عرفان اسلامی از عنصر نور و جوانمردی حکمت خسروانی در اقوال خویش بهره برده ...

کتاب اسرارالتوحید برمبنای آموزش سلوک عارفانه و به شیوة قصه‌گویی تصنیف شده است. محمد بن منور، تعالیم عرفانیِ شیخ ابوسعید را با بیان کردن آن در قالب حکایات موثر و دلنشین برای مخاطبان خویش، جذاب و قابل فهم کرده است. ریخت‌شناسی عبارت است از توصیف قصه براساس اجزای تشکیل‌دهندة آن و مناسبات این اجزا با هم و با مجموعِ اثر روایی. مهم‌ترین عنصر مورد بررسی در ریخت‌‌شناسی، یافتن کارکردهای ثابت داستان است. هد...

رنج دریافتی درونی - عاطفی (در مقابل درونی - معرفتی / ارادی و جسمانی) است که همۀ ابنای بشر به‌نوعی با آن آشنا هستند و آن را در زیست درونی خود تجربه می‌کنند. ازاین‌جهت، رهایی از آن یکی از مهم‌ترین مسائلی است که هر انسانی به آن نظر دارد. ابوسعید ابوالخیر به‌عنوانِ عارف مسلمان و بودا در کسوت بنیان­گذار یک سنت دینی - معرفتی، در باب علت رنج و راه رهایی از این وضعیت نامطلوب سخنانی گفته­اند. این نوشتار ...

عارفان مسلمان و یونگ نظریات و تعالیم همانندی دارند. کهن‌الگوهای یونگ، به‌ویژه دو کهن‌الگوی سایه و نقاب را می‌توان به تعالیم عارفان مسلمان نزدیک دانست. ویژگی‌هایی که یونگ برای کهن‌الگوی سایه برمی‌شمارد، نزدیک به ویژگی‌هایی است که عارفان اسلامی برای نفس برمی‌شمارند و عبادت‌ها و ریاضت‌هایی که عارفان برای رام کردن نفس انجام می‌دهند تا حدودی همانند کهن‌الگوی نقاب در نزد یونگ است. البته به دلیل متفاو...

در دوره مغول، از دل دیوانسالاری مغولی- چینی، گروه تازه ای از نیروهای آزاد متولد شدند که در وقایع دوره ایلخانی و تا حدودی تیموری ایفاگر نقش هایی گاه کلیدی بودند. این نیرو ها در منابع فارسی با عنوان کلی قراوناس شناخته می شوند. در این تحقیق سعی داریم تا با نگاهی به وقایع مرتبط با این نیروها در دوره ایلخانی، به بررسی ماهیت و کیفیت حیات سیاسی- اجتماعی نیروهای آزاد موسوم به قراوناس و به ویژه شاخه ای ...

رشیدالدین فضل الله همدانی هنگامی از سوی غازان خان به مقام وزارت رسید که ایران در اوضاع نابسامان سیاسی و اقتصادی به سر می­برد. او دلیل این نابسامانی را شیوة غلط کشورداری مغولان می­دانست و کوشید تا با بهره­گیری از نظام اندیشگانی ایران شهری، حکومت ایلخانی را به قدرتی مرکزی بدل کند. بخشی از کوشش رشیدالدین برای ایجاد تغییرات سیاسی در زبان نوشته­های او نمایان است. رشیدالدین با به کارگیری ساختارهای خا...