در مواجهه با دیدگاه‌های مطرح شده در زمینه بیداری اسلامی و بهار عربی یکی از مطالبی که ذهن تحلیل‌گران حوزه سیاست را مشغول کرده این است که کدام یک از این دو مفهوم بهتر می‌تواند رخدادهای اخیر را تبیین کند؟ در این زمینه مطالب متنوعی از سوی نظریه‌پردازان هرکدام از این دو دیدگاه بیان شده که به نوبه خود مبین گوشه‌هایی از این رخدادهاست. فرضیه این مقاله بر این نگاه شکل گرفته است که هرچند تلقی حوادث اخیر ...

دهه 1990 و پس از آن مصادف با انقلاب اطلاعات و تفوق یافتن فناوری اطلاعات در زندگی انسان­ها بوده است. در این دوره که شاهد استفاده گسترده از ابزار اینترنت و شبکه­های مجازی و اجتماعی هستیم، به تدریج گردش اطلاعات در میان گروه­های اجتماعی افزایش می­یابد، تبادل افکار صورت می­گیرد و همسویی و هم نظری بین آنان به ویژه اقشار جوان رشد بی­سابقه ای می­یابد. همین امر به گسترش مطالبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ...

این مقاله در چارچوب الگوی نظریة انتقادی به تبیین تحولات انقلابی کشورهای عربی خاورمیانه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که این تحولات صبغة اسلامی دارد. پس می‌توان آن را بیداری اسلامی نامید. از این‌روی، جهان عرب با ابتنا به عقلانیت فرهنگی نهفته در دین اسلام به سنت اسلامی جاری و دستاوردهای غرب به دیدة انتقاد نگریسته و با استفاده از ظرفیت رهایی‌بخش اسلام علیه نظام حاکم شوریده است. هر چند امکان داش...

نفوذ گسترده اندیشه‌های سکولار و الحادی به جهان اسلام در قالب ایدئولوژی‌های مختلف، در فهم اندیشه‌های سنتی و دینی تأثیر بسزایی داشته و چالش‌های بزرگی را در برابر آنها ایجاد کرده است. تکثر جریان‌های فکری نیز نشان می‌دهد که مناسبات دو مقوله اسلام و توسعه، تأثیر بسزایی در نوع صورت‌بندی آنها داشته است. جریان‌های تمدن‌گرای سکولار و غرب‌گرای عرب، سلفیت تکفیری، تمدن‌گرای اسلامی و اصول‌گرای اسلامی، از جر...

زبان و ادبیّات فارسی به عنوان دومین زبان در تاریخ تمدّن اسلامی و مهم ترین زبان تأثیر گذار در زبان عربی، همواره مورد توجّه علما و ادبای عرب زبان به طور خاص و جامعه عرب به طور عام بوده است. آشنایی مجدّد جهان عرب با زبان و ادب فارسی در دوره معاصر به اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم برمی گردد. پژوهشگران و اهل ادب و نویسندگان عرب در قرن اخیر، تلاش هایی برای شناخت و معرّفی زبان و ادب عربی به جامعه عرب ب...

بروز انقلاب های مردمی در شمال آفریقا و منطقه خاورمیانه از مهمترین تحولات بین المللی در چند دهه اخیر به حساب می آید. اهمیت این تحولات به حدی است که برخی آن را از حیث توان تأثیر گذاری بر ترتیبات بین المللی با تحولات تاریخی چون فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یا ریزش دیوار برلین مقایسه کرده و برخی دیگر برای توصیف اهمیت و حساسیت آن از عناوینی چون «سونامی سیاسی»،« بهار عربی» یا «بیداری اسلامی» استفاده کر...

شاید بتوان گفت تحولات اخیر در جهان عرب که با نام‌گذاری‌های مختلف معنا و مضمون متفاوتی پیدا کرد، تنها در کشور تونس در شکل گذار نسبی به دموکراسی، موفقیت مردم این کشور را در فروپاشی رژیم غیردموکراتیک به نمایش گذاشت. بازگشت اقتدارگرایی نظامی در مصر، رقابت‌ها و منازعات سیاسی و نظامی در لیبی و یمن در وضعیتی است که تونس اولین و تنها کشوری است که مرحله گذار به دموکراسی را با افت‌وخیز تجربه کرده است. گذ...

تحولات نوین جهان عرب، باعث تحول در قدرت و نفوذ کشورهای منطقه­ای از جمله ایران و عربستان شده است. مجموعه اقدامات دولت آل سعود دارای ابعاد مختلفی مثل: تحت شعاع قراردادن روند مذاکرات هسته­ای ایران با غرب، تغییر جبهه­بندی منطقه­ای(ادعای هلال شیعی)، انسداد نفوذ جمهوری اسلامی ایران(گسترش دامنه ناآرامی در سطح منطقه-داعش)، جبران شکست درعراق و سوریه، نگرانی از قدرت­یابی بیشتر شیعه و هراس از دست دادن بحر...

با گسترش موج بیداری اسلامی در سرتاسر منطقه خاورمیانه که با بهره گیری از توان گفتمان سازی انقلاب اسلامی ایران صورت گرفته است،معادلات سیاسی و استراتژیک خاورمیانه دچار دگرگونی اساسی شده است و هندسه جدید قدرت در این منطقه در حال شکل گرفتن است.به موازات نقش بازیگران دولتی در چشم انداز جدید خاورمیانه،رشد نفوذ گروههای غیردولتی که با بهره گیری از توان عملیاتی و ظرفیت بازیگری خودشان  معادلات قدرت را  در...

پس از وقوع انقلاب‏های عربی یکی از مباحث مهم در مطالعات خاورمیانه، تحلیل موضوعی و تجربی این تحول شگرف از رهگذر نظریه‏ها است. چگونه با رویکردی جدید ودر قالب نظریه پسااستعمارگرایی یا رویکرد سعیدی (ادوارد سعید) می‏توان تحولات سال 2011 و 2012 جهان عرب را مطالعه کرد؟ درواقع با خیزش‏های مردمی سال‏های 2010 و2011 در جهان عرب و رخداد انقلاب‏های عربی، سیمای جدیدی از آرایش قدرت، حکومت و نیروهای اجتماعی و س...