گسترش روابط دوجانبۀ ادبیات معارف پروری و دورۀ نوی آن (جدیدیه) در تاریخ افکار اجتماعی دیدگاهی نوین گشود. ش. مرجانی از دانشمندان برجستۀ معارف پرور تاتار است که در کنار دیگر دانشمندان این جریان برای ترقی حیات و برابر کردن تمام ارکان فرهنگ و ادب با سطح اروپایی تلاش کرده است. فعالیت های مرجانی نشان دهنده ارتباط او با حوزه تمدن ایرانی است. او از دوران نوجوانی با زبان فارسی تاجیکی آشنا بوده و برای طال...

در سدۀ بیستم میلادی، محققان دوران شوروی از تحلیل عمیق و همه جانبه راجع به نمایندگان جنبش جدیدیه دور مانده بودند؛ اما در دو دهۀ اخیر تحقیق و پژوهش دربارۀ این گروه که در تاریخ با نام «جدیدان» و آثارشان با عنوان «ادبیات جدیدی» شناخته می شود، در میان پژوهشگران تاجیکی رونق گرفته است. از میان نمایندگان نسل دوم معارف پروران تاجیک مقام و منزلت عبدالواحد منظم در جنبش جدیدی و بیداری فکری بسیار بزرگ است. ...

حصار، وادی حصار یا ملک حصار شادمان، سرزمین پر از فیض و دیار تاریخی تاجیکستان است. این ناحیه همچون مرکز سیاسی، اداری و فرهنگی در طول تاریخ در حیات مردمان ماوراءالنهر نقش کلیدی ایفا کرده است. در این مقاله که با هدف بررسی دایرۀ ادبی حصار شادمان به نگارش درآمده، پیوند حیات ادبی این سرزمین با ادبیات و فرهنگ تاجیکستان و نیز ارتباط آن با ادبیات تمام فارسی‌زبانان مورد توجه قرار گرفته است. دایرۀ ادبی حص...

ایرانیان مهاجر در تاریخ مدنیت شوروی تاجیک، عموماً در تاریخ روزنامه‌نگاری تاجیکستان نقشی فراموش‌ناشدنی‌ دارند. یکی از شخصیت‌های معروفی که در پیدایش و شکل‌گیری مطبوعات شوروی تاجیک واقعاً سهم ارزنده‌ای داشت، قاسم طاهرزاده دیلمی است. وی در سال‌های 1921-1925م در دارالفنون کمونیستی محنتکشان شرق (شهر مسکو) درس خواند و سپس برای کار به تاجیکستان آمد. بین سال‌های 1926-1929م سردار ادارة معارف سیاسی تاجیکستا...

روزنامۀ پراودا یکی از روزنامه های پرنفوذ اتحاد شوروی سابق است که آته خان لطیفی ادارۀ آن را برعهده داشت. این مقاله با هدف معرفی این روزنامه و مطالب مندرج در آن که غالباً به قلم لطیفی نوشته می شد، به نگارش درآمده است. بیشتر مطالبی که در این روزنامه منعکس می شد، مسائل مربوط به رشد اقتصادیات، علم و تکنیک، مکتب و معارف، ادبیات و هنر، و فرهنگ و دوستی خلق ها بوده است. مطالعۀ مقاله های لطیفی در این روزن...

دوره جدید مکتب و معارف تاجیک با جنبش اصلاح طلبی و معارف پروری در سمرقند که آغازگر آن محمودخواجه بهبودی بود، پا به عرصۀ ادبیات تاجیک نهاد. بهبودی نه تنها در سمرقند، بلکه در تمام آسیای میانه اولین شخصی بود که ضرورت اصلاحات کلی اجتماعی و مدنی را در جامعه ای که در زنجیر سنت های فئودالی عصر میانه پابند بود، مطرح کرد. از سوی دیگر، عبدالقادر شکوری در پاییز سال 1901م نخستین مکتب اصول نوی تاجیکی را رسماً...

هرچند بسیاری از سخن پردازان آسیای میانه در اتحاد جماهیر شوروی سابق به دلیل سختگیری های نظام حاکم مجال چندانی برای بروز هویت ملی و تاریخی نداشتند و بیشتر استعدادشان را صرف ترویج مرام حزبی می کردند، گاه نیز افرادی پیدا می شدند که در درون حزب و در میان وابسته ترین جریان های ادبی و فرهنگی چشمی به گذشته و هویت خویش داشتند. پیرو سلیمانی ازجملۀ این شاعران تاجیک است که باوجود وابستگی به مرام های حذبی، ...

فرهنگ تحفه الاحباب حافظ اوبهی که در سال ۱۵۳۰م درزمینۀ لغت فرس اسدی طوسی تألیف شده است، یکی از سرچشمه های معتمد ادبی دربارۀ تاریخ ادبیات، به ویژه گردآوری و تحقیق اشعار و ابیات پراکندۀ فارس و تاجیک در سده های دهم و یازدهم میلادی به شمار می رود. اولین مقالۀ تحقیقاتی که عبدالرئوف فطرت براساس یکی از نسخه های قلمی این کتاب نوشته، تا به امروز اهمیت علمی خود را ازدست نداده است. در مقالۀ فطرت ملاحظه های...

دوشنبه مرکز نوی علم و فرهنگ تاجیک است که تاریخ غنی و وضع اقتصادی و اجتماعی ساکنان آن، نه‌تنها توجه تاریخ‌نگاران و واقعه‌نویسان تاجیک، بلکه عالمان و محققان روس را نیز به خود جلب کرده است. در این مقاله که با هدف معرفی دوشنبه، به‌عنوان مرکز نوی دولت تاجیکان، به‌نگارش درآمده، ابتدا وضعیت معماری بناهای این شهر توصیف شده، سپس به بنیاد نشریۀ بیداری تاجیک در این شهر اشاره شده و مباحث مطرح در ا...

این مقاله که پژوهشی دربارۀ افکار تربیتی مردمان ایرانی و مشکلات تطبیق آن در تاجیکستان است، در سه بخش شامل مشکلات تعلیم و تربیت در نظام افکار پداگوژی متفکران قرون وسطی، تطبیق عملی افکار پداگوژی متفکران ایرانی در پداگوژی معاصر ملی، و میراث‌بری افکار پداگوژی به‌عنوان واقعیت رشد فرهنگی و تاریخی جامعۀ انسانی به نگارش درآمده است. در بخش اول نگارنده با تأکید بر اینکه تربیت انسان کامل در پداگوژی معاصر ت...