سرشماری از جمله مظاهر جنبش ترقی خواهی جهت اصلاح نظام مالیاتی عصر ناصری بود. پژوهش حاضر با استناد به کتابچه "مجموعه ناصری" و مقایسه آن با دیگر منابع روند افزایش و کاهش جمعیت شهری و روستایی و همچنین ساخت جغرافیای جمعیتی محلات مرکزی و رویکرد شغلی و مذهبی اهالی شهر را بر اساس سرشماری مورد توصیف و تحلیل قرار دهد. در این پژوهش نشان داده می شود پس از هجوم مغولان به قم و تخریب آن و درنتیجه کاهش جمعیت ا...

در عصر ناصرالدین شاه قاجار، بهره­برداری از الگوهای فنی و تکنولوژیک نوین غرب مورد توجه شخص شاه و کارگزاران سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران واقع گردید. یکی از این ابزارهای نوین، تلگرف و تأسیس تلگراف‌خانه­ها بود که به شکل­گیری نوع جدیدی از اسناد تاریخی یعنی اسناد تلگرافی منجر شد که شامل ثبت و ضبط گزارش­های محلی با اشکال جدید و شیوه ارتباطات نوین بود و فصل جدیدی را در روند مطالعات تاریخ  معاصر، به­وی...

در قالب های مختلف هنر درباری ایران، نوعی تداوم در به کار بردن برخی مفاهیم و اصول از جمله رعایت تشریفات مشاهده می شود. این تداوم به گونه ای موجب تبدیل ترتیب ها و تشریفات به قواعد اساسی در فرهنگ سنت بصری مقامی ایرانی شده است. عکاسی در دورة قاجار که تعارفات و تشریفات جزء لاینفک زندگی مردم به شمار می رفت، وارد ایران (1842م/1258هـ.ق) شد. تقارن ورود عکاسی به ایران و حکومت ناصرالدین شاه که سخت شیفتة پ...

شهر ایرانی در ایام سلطنت ناصرالدین شاه قاجار به­رغم حفظ ساختار کالبدی سنّتی، در اثر آشنایی با الگوهای معماری غربی و ورود تأسیسات تمدنی جدید به کشور، به آرامی مسیر تغییر را پیش گرفت و عناصری از تجدد را در خود نمایان ساخت. در فضای کالبدی شهر این دوره، بناهای جدیدی در کنار بناهای قدیمی قد برافراشتند که چهره شهر را دگرگون کرد و در گزارش­های سیاحان دیدار کننده از ایران بازتاب یافته است. این مقاله با ...

در ایران اسکان انبوه جمعیت در ایلات و روستاها، تبعیت از اقتصاد معیشتی ومحدود بودن بازار معاملات امکان ارائه هر نوع تفکر اقتصادی از سوی متفکران اقتصادی را بسته نگه می داشت. اما به تدریج از دوره ناصری در نتیجه ارتباط اقتصادی ایران با اروپا, رفت و آمدهای هیأتهای سیاسی ، نظامی و تجاری به ایران ، سرمایه گذاری محدود داخلی و خارجی و تأسیس نهادهای صنعتی، متفکّران این زمان به منظور سامان دهی اقتصاد کشور ...

یکی از آرزوهای مشروطه­خواهان متجدد در اواخر دوران قاجار، تأسیس بانک ملی بود که از نشانه­های ترقی به شمار می­رفت، شاید این آرزو به خاطر نقش دو بانک استقراضی و شاهی در غارت منابع کشور بوده است و شاید هم به خاطر مدرنیزه­کردن کشور.  طرح تأسیس بانک ملی در اوایل تشکیل مجلس اولِ مشروطه ارائه شد. لیکن عدم همکاری درباریان و شاه و برخی از وزرا با پیشنهاد تاسیس بانک ملی و عدم همیاری در خرید سهام از سوی مت...

دوره قاجار در تاریخ کشورمان، از لحاظ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دوره ی پرفراز و نشیبی محسوب می شود. از آنجا که این دوره از اهمیت فراوانی برخوردار است، این پایان نامه دوره تاریخی قاجار را از میان تاریخ تحولات ایران برگزید. ابتدای این پژوهش با توضیح مختصری از وضیعت نابسامان قاجار آغاز میشود و پس از اشاره به تحولات تدریجی شکل گرفته تحت عنوان عوامل عینی و ذهنی، موضوع اصلی یعنی شکست اصلاحات مو...

اگر نیک بنگریم، شاهد آنیم که امروزه دوسوگرایی و بعضا چندگانگی، ارکان مختلف زندگی ما انسانها را در بر گرفته است و باعث ایجاد مسائل اجتماعی قابل پژوهش شده است.در ریشه یابی ای که در خصوص بسیاری از مسائل کنونی، به عمل می آوریم، بررسی گذشته تاریخی را ارزنده ترین راهگشا می یابیم ،به این ترتیب، پژوهش فوق در راستای کشف خاستگاه مسئله دوسوگرایی دوران کنونی، بررسی دوسوگرایی( دوگانگی) در دوران قاجار را موث...

چکیده: اگر نیک بنگریم، شاهد آنیم که امروزه دوسوگرایی و بعضا چندگانگی، ارکان مختلف زندگی ما انسانها را در بر گرفته است و باعث ایجاد مسائل اجتماعی قابل پژوهش شده است.در ریشه یابی ای که در خصوص بسیاری از مسائل کنونی، به عمل می آوریم، بررسی گذشته تاریخی را ارزنده ترین راهگشا می یابیم ،به این ترتیب، پژوهش فوق در راستای کشف خاستگاه مسئله دوسوگرایی دوران کنونی، بررسی دوسوگرایی( دوگانگی) در دوران ق...

شمس الشعراء سروش اصفهانی، از سرآمدان شعر و ادب دوره قاجاریه و از ارکان اربعۀ قصیده در عهد ناصری و در سبک شاعری، پیرو استادان کهن به ویژه فرخی سیستانی و امیر معزی است. از جمله مضامین برجسته و پر بسامد در شعر سروش، بیان مناقب آل اللّه علیهم‌السّلام در والاترین سطوح بوده است. شیوۀ بیان و عرضه این گونه مناقب حاکی از حضور تفکر ویژه‌ای در دربار ناصرالدین شاه قاجار است. این واقعیت در این مقاله به طور مش...